Xem thêm: Cuộc cạnh tranh ở đồi Capitol: liệu đảng Dân chủ có giữ thế đa số?
Cuộc bầu cử này là bài kiểm tra sự tín nhiệm từ cử tri về 2 năm cầm quyền của đảng Dân chủ, do Tổng thống Joe Biden dẫn dắt. Kết quả sẽ ảnh hưởng lớn đến 2 năm còn lại trong nhiệm kỳ của ông chủ Nhà Trắng. Vậy cuộc bầu cử này, ông Biden và cựu tổng thống Donald Trump, những người có ảnh hưởng nhất ở 2 đảng Dân chủ và Cộng hòa hiện nay, đang có tính toán và nước đi như thế nào?
Dự định tiếp theo của ông Biden
Bầu cử giữa kỳ được coi là thước đo của người dân đối với 2 năm đầu làm việc của chính phủ. Từ khi lên cầm quyền, độ tín nhiệm của Tổng thống Joe Biden liên tục xuống thấp. Người dân bất mãn với các chính sách thất bại, ví dụ ngăn chặn người nhập cư từ Trung Mỹ, lạm phát cao, giá cả hàng hóa tăng và sức ảnh hưởng toàn cầu của Mỹ suy giảm.
Dù đảng Dân chủ đã thành công trong thời gian gần đây khi lạm phát có dấu hiệu chững lại, tỷ lệ thất nghiệp thấp. Nhưng giữ được quyền kiểm soát lưỡng viện là bài toán nan giải. Nếu thất bại nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tương lai của ông Biden, và cả kế hoạch tranh cử lần 2 năm 2024.
Trong 2 năm đầu nhiệm kỳ, ông Biden đã thông qua nhiều luật mới như chống biến đổi khí hậu, kiểm soát súng, đầu tư cơ sở hạ tầng, và thúc đẩy sản xuất chip nội địa. Xét trên nhiều mặt, đây là những điều tích cực mà chính phủ đã làm được trong 2 năm qua. Tuy nhiên nền kinh tế ảm đạm vẫn là điểm trừ lớn nhất.
Nếu sau cuộc bầu cử này, 1 trong 2, hoặc cả 2 viện quốc hội chuyển quyền kiểm soát về đảng Cộng hòa, thì nhiều khả năng các dự luật của tổng thống Joe Biden sẽ bị chặn lại, và kết quả là bế tắc.
Điều này được cử tri hiểu theo nghĩa đơn giản là, Tổng thống Biden không có năng lực chính trị để giành chiến thắng, cũng như đàm phán lưỡng đảng. Do đó sẽ có những lời kêu gọi ông ngừng tranh cử tổng thống 2024, và để lại cho những ứng cử viên khác trẻ trung hơn, nhiệt huyết và có khả năng hơn.
Tuy nhiên ông Biden nhiều lần cho biết, sẽ tiếp tục tranh cử nhiệm kỳ 2 bất chấp các lo ngại về tuổi tác. Điều này càng được củng cố, do trong lịch sử hiện đại, chỉ duy nhất 1 lần tổng thống đương nhiệm không được đảng cầm quyền chọn làm ứng viên cho cuộc chạy đua tiếp theo.
Ông Biden thậm chí vào ngày 11/10 đã lên tiếng tự tin là có thể đánh bại người tiền nhiệm Donald Trump nếu 2 người tái đấu năm 2024. Ông Biden đã đánh bại ông Trump trong cả phiếu đại cử tri đoàn và phiếu phổ thông vào năm 2020. Ông cũng từng nói với các phóng viên tại một hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 3 rằng, ông sẽ rất vui khi cựu tổng thống Trump trở thành đối thủ của mình.
Các phóng viên hỏi ông Biden sẽ nói gì với những cử tri coi ông đã quá già để tái tranh cử. Ông trả lời: "Trong số những tổng thống gần đây, tôi làm được nhiều việc trong hai năm đầu. Không phải chuyện đùa. Bạn có thể không thích những gì tôi đã làm, nhưng đại đa số người dân Mỹ đều thích những gì tôi làm. Vì vậy, vấn đề là, bạn có thể làm được việc không? Và tôi tin rằng mình vẫn có thể làm được việc".
Khi được hỏi về khả năng kinh tế Mỹ suy thoái, cử tri sẽ đánh giá thấp năng lực của mình, ông Biden nói: "Tôi không nghĩ sẽ có một cuộc suy thoái. Nếu đúng như vậy, đó sẽ là một cuộc suy thoái rất nhẹ. Tức là, sẽ không quá nghiêm trọng.”
Ông Trump, năm nay 76 tuổi, ít hơn ông Biden 4 tuổi, lên nắm quyền trong thời kỳ kinh tế Mỹ tăng trưởng rất tốt, mặc dù đã rơi vào suy thoái vào năm 2020 do bị ảnh hưởng bởi Covid-19.
Con đường của ông Trump
Đến giờ cựu tổng thống Donald Trump vẫn chưa tuyên bố chính thức có chạy đua lần 2 vào Nhà Trắng năm 2024 hay không. Tuy nhiên theo 1 số chuyên gia, ông vẫn muốn làm tổng tư lệnh 1 lần nữa. Kỳ bầu cử giữa kỳ này sẽ là điểm quyết định, để ông củng cố niềm tin, hoặc xóa bỏ hẳn dự định. Hàng chục ứng cử viên do ông giới thiệu và ủng hộ, đang chạy đua vào nhiều vị trí ở Hạ Viện lẫn Thượng Viện.
Một số ứng cử viên đã hưởng lợi rất nhiều từ sự ủng hộ của ông Trump, như cựu cầu thủ bóng đá Herschel Walker chạy đua vào Thượng Viện đại diện bang Georgia, bác sĩ Mehmet Oz chạy đua vào Thượng Viện đại diện bang Pennsylvania, hay chính trị gia dân túy JD Vance chạy đua vào Thượng Viện đại diện bang Ohio.
Nếu họ có ghế, điều này chứng minh uy tín của ông Trump vẫn còn rất lớn, và thương hiệu của ông vẫn có tầm ảnh hưởng trên toàn quốc. Nhưng nếu các ứng viên này thất bại, sẽ cho thấy bức tranh ngược lại. Ông Trump phải gánh 1 phần trách nhiệm.
Khi đó, các đối thủ tiềm năng của ông đại diện cho đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống 2024, như Thống đốc Florida Ron DeSantis, Thống đốc bang Texas Greg Abbott, cựu phó tổng thống Mike Pence, hay cựu ngoại trưởng Mike Pompeo sẽ có thêm tự tin để bước vào cuộc đua.
Trong 1 buổi phát biểu ở Texas mới đây, cựu tổng thống Trump đã thu hút sự chú ý khi đề cập về lần tranh cử thứ 2 vào Nhà Trắng. Ông nói: "Để làm cho đất nước của chúng ta thành công, an toàn và vẻ vang trở lại, tôi có thể sẽ phải làm điều đó một lần nữa."
Một số nguồn tin cho hay, các trợ lý của cựu tổng thống Trump đang âm thầm chuẩn bị cho chiến dịch tranh cử năm 2024, có thể được khởi động ngay sau cuộc bầu cử giữa kỳ này kết thúc. Họ cố gắng tận dụng chiến thắng dự kiến của đảng Cộng hòa, để thúc đẩy ông Trump trở thành người được đảng này đề cử.
Ông Reince Priebus, cựu chánh văn phòng Nhà Trắng của ông Trump nói: "95% ông ấy sẽ tranh cử. Rất khó để bất kỳ đảng viên Cộng hòa nào đánh bại ông ấy". Theo những người thân cận, ông Trump rất háo hức trở lại cuộc chơi. Các cuộc thảo luận đang được tiến hành, về địa điểm tiềm năng cho một buổi lễ thông báo chính thức.
Ông Trump đã tăng đáng kể chi tiêu của mình, sau khi đối mặt với chỉ trích vì không giúp đỡ tài chính cho các ứng cử viên được mình ưu ái. Theo công ty theo dõi quảng cáo Ad Impact, ông Trump đã chi hơn 16,4 triệu USD cho quảng cáo ở một số tiểu bang cạnh tranh khốc liệt.
Ông tiếp tục tổ chức các sự kiện để hỗ trợ ứng cử viên của mình, với 30 cuộc tiếp xúc cộng đồng cho đến nay ở 17 tiểu bang, cùng với hàng chục cuộc tiếp xúc trực tuyến. Cuộc tiếp xúc cuối cùng trước khi bầu cử diễn ra, sẽ đưa ông tới Ohio và Pennsylvania, nơi cử tri vẫn có ít nhiều ấn tượng nhất định với kế hoạch kinh tế ở nhiệm kỳ trước của ông.
Tổng cộng, nhóm của ông Trump cho biết, họ đã huy động được gần 350 triệu USD cho kỳ bầu cử này, cho các ứng viên đảng Cộng hòa và ủy ban của đảng. Nhiều chuyên gia đánh giá, chiến dịch 2024 của ông Trump sẽ bắt đầu hiệu quả, khi cuộc bầu cử kết thúc vào ngày 8/11 với chiến thắng nghiêng về đảng Cộng hòa.
Tuy nhiên ông Trump vẫn phải đối mặt nhiều thách thức to lớn, như cuộc điều tra của FBI. Theo nhiều cuộc thăm dò, ông vẫn được phần lớn cử tri đảng Cộng hòa ủng hộ, nhưng xét tổng thể cử tri toàn nước Mỹ, thì đa phần không muốn ông ra tranh cử năm 2024. Trong khi đó, các đảng viên Cộng hòa trên khắp đất nước, từ nhà tài trợ cho đến lãnh đạo lâu năm, đang cân nhắc xem họ có muốn gắn bó với ông Trump nữa hay không
Nguyễn Văn Phong
