Bệnh nhân N.V.H, nam, 49 tuổi có tiền sử tăng huyết áp – đái tháo đường type 2. Người bệnh có sử dụng rượu ngâm củ ấu tẩu cùng bệnh nhân N.H.Q, nam 68 tuổi. Sau uống khoảng 30 phút, cả 2 bệnh nhân đều có biểu hiện tê môi, tê đầu lưỡi, chóng mặt, đau tức nặng ngực, được đưa vào Khoa Cấp cứu Bệnh viện Thanh Nhàn.
Lúc vào viện, bệnh nhân N.V.H được chẩn đoán: Ngộ độc Aconitin biến chứng rối loạn nhịp thất phức tạp – toan chuyển hoá rất nặng. Sau lọc máu 12 giờ, tình trạng bệnh nhân cải thiện tốt, hết toan chuyển hoá, không còn rối loạn nhịp thất. Sau 2 ngày điều trị, bệnh nhân được xuất viện.
Củ ấu tẩu thường được dùng trong Đông y làm rượu thuốc để xoa bóp chữa các chứng đau, tê, nhức, mỏi. Tuy nhiên, trong thành phần của nó chứa Aconitin là một chất rất độc. Ngộ độc củ ấu tẩu hay gặp trong trường hợp bệnh nhân tự dùng thuốc mà không theo chỉ định của bác sĩ. Một số tình huống hay gặp như uống nhầm rượu xoa bóp có ngâm ấu tẩu, chế biến món ăn (cháo ấu tẩu, thịt hầm ấu tẩu) không đúng cách… Nếu không biết cách cấp cứu, có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Trong trường hợp uống nhầm rượu ngâm củ ấu tẩu hoặc bệnh nhân tự ý dùng thuốc có chứa Aconitin, Aconitin ngấm rất nhanh qua da và niêm mạc dạ dày, ruột để vào máu gây nên các triệu chứng: đầu tiên là các rối loạn cảm giác tại chỗ, cảm giác kiến bò ở lưỡi rồi mất hết cảm giác dẫn tới tê môi, lưỡi, họng và mặt.
Các triệu chứng khác thường gặp là: cảm thấy lo sợ, khó chịu, buồn bã chân tay, tiếp theo là các rối loạn thần kinh thực vật: buồn nôn, vã mồ hôi, có thể ngất, hạ thân nhiệt. Rối loạn hô hấp: khó thở, nhịp thở chậm, tình trạng tăng tiết gây ứ đọng khí phế quản, ngừng thở...
Củ ấu tẩu rất độc nên người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng. Khi dùng các chế phẩm thuốc có thành phần là củ ấu tẩu phải hết sức thận trọng và theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc. Không tự chế biến củ ấu tẩu làm thức ăn. Các loại rượu ngâm ấu tẩu dùng để xoa bóp phải dán nhãn rõ ràng, cất giữ nơi an toàn, xa tầm tay trẻ em, tránh nhầm lẫn khi sử dụng. Khi có biểu hiện ngộ độc cần nhanh chóng xử trí cấp cứu ban đầu, sau đó đưa bệnh nhân tới bệnh viện nơi có khả năng cấp cứu, chống độc hoặc trung tâm chống độc để xử trí kịp thời.
Củ ấu tẩu là rễ củ của cây ô đầu Việt Nam, tên khoa học là Aconitum fortunei. Cây thường mọc hoang ở vùng núi phía Bắc nước ta như: Hà Giang, Lào Cai, Tuyên Quang… Độc tính chứa trong nó là acotinin, một loại alkaloid có hoạt tính sinh học rất mạnh. Nhiều tài liệu mô tả liều từ 0,02-0,05 mg/kg thể trọng có thể gây chết người.
