Kiem toan ngan sach NN Moi dung o hau kiem

- Kiem toan ngan sach nha nuoc o ta thuong duoc thuc hien sau khi quyet toan ngan sach da duoc thong qua. Ong Vuong Dinh Hue, Pho tong Kiem toan Nha nuoc cho TS biet, do chua lam duoc "tien kiem" nen du co kiem toan nhung viec xu ly truy thu, tang thu duoc thuc hien rat kho khan.

Ong Vuong Dinh Hue. Anh: Hong Quan.

Thua ong, day la lan dau tien ket qua kiem toan NSNN duoc dua ra cong khai. Qua ket qua kiem toan nam 2002, ong co the cho biet tinh hinh thu chi ngan sach Nha nuoc o cac dia phuong, don vi co gi dang luu y?

Danh gia ve cong tac quan ly tai chinh - ngan sach qua ket qua kiem toan, toi thay co may van de noi len, la: Cong tac du bao lam can cu lap du toan thu nam sau con nhieu bat cap, anh huong den viec dieu hanh ngan sach cua Chinh phu, Bo Tai chinh. Nhieu khoan thu mang tinh thuong xuyen cua ngan sach Nha nuoc, cac khoan thu de lai chi quan ly qua ngan sach khong duoc lap va giao du toan lam co so quan ly, kiem soat chi tieu. Chang han, so voi thu ngan sach Nha nuoc nam 2001, thi Khanh Hoa du toan giao chi bang 105%, Kien Giang 102%, An Giang 102%, Can Tho 103%...

Ve dieu hanh ngan sach, ngoai tinh trang mot so dia phuong khong nop kip thoi vao ngan sach Nha nuoc cac khoan thu ve dat, van con tinh trang that thu ngan sach do cac hien tuong gian lan thuong mai, bao cao sai lech. Mot so don vi su dung ngan sach, nhat la cac don vi su nghiep co thu khong lap bao cao tai chinh hoac bao cao khong day du cac nguon kinh phi, khi lap quyet toan khong xu ly kip thoi cac khoan tam ung, cac khoan phai thu, phai tra. No khoi luong xay dung co ban lon dan den vay dau tu xay dung co chieu huong tang, tao ra tinh trang dau tu dan trai, khong phat huy duoc hieu qua cua nguon von. Trong khi do, cong tac quan ly kinh phi du an con rat nhieu bat cap. Viec su dung kinh phi sai muc dich con o nhieu dia phuong. Va dac biet la co nhieu dia phuong ban hanh nhieu van ban ve su dung ngan sach khong phu hop voi phap luat, hoac vuot tham quyen quy dinh, de thu chi ngan sach.

Nhu chung ta dang lam, khi Kiem toan NN tien hanh kiem toan phat hien ra sai pham thi quyet toan ngan sach do da duoc thong qua roi. Vi du, mai den nam 2004, ta moi kiem toan xong tinh hinh thu chi ngan sach cua nam 2002. Vay ket qua kiem toan do lieu co y nghia gi?

Voi cac quoc gia tren the gioi, hau het cong tac du toan thuc hien rat tot, nho co quan kiem toan tham gia tu dau, goi la tien kiem. Hunggari kiem toan ngay tu khau lap du toan; con Duc, Ao thi co quan kiem toan tham gia phan bien ngay tu dau. O ta hien chi moi chu trong khau ket qua thuc hien, tuc hau kiem.

Da the, con thuc hien sau khi Hoi dong nhan dan phe chuan quyet toan, nen cac sai pham, cac kien nghi tang thu, truy thu, thu hoi… khong the dieu chinh kip thoi trong bao cao quyet toan ngan sach. Van de nay co ban co the se duoc giai quyet khi thay doi quy trinh, cong tac kiem toan duoc thuc hien truoc khi Hoi dong nhan dan phe chuan quyet toan ngan sach Nha nuoc, theo quy dinh tai khoan 4 dieu 66 Luat Ngan sach Nha nuoc sua doi.

Hien nay co mot giai phap cho van de nay la cac khoan thu hoi duoc o nam nao, se quyet toan vao ngan sach nam do theo khoan 2 dieu 62 Luat Ngan sach Nha nuoc sua doi, tuong tu nhu khoan kien nghi tang thu ngan sach noi tren.

Chi kiem tra o 17 tinh, thanh pho, lam sao nganh Kiem toan co the giup Chinh phu, Bo Tai chinh hinh dung duoc day du tinh hinh thu chi ngan sach?

Truoc het phai thay rang, khong mot dat nuoc, mot quoc gia nao co the kiem toan het tat ca cac dia phuong, co quan trong mot nam. Nhu Trung quoc, du co 8 van kiem toan vien cung khong the nao kiem soat het mot dat nuoc rong lon. Vi vay , trong kiem toan phai “chon mau”. Nam 2003, nganh Kiem toan Nha nuoc duoc Thu tuong Chinh phu giao kiem tra 46 dau moi, nam nay 65 dau moi, chua ke 35 nha may duong. Ve nguyen tac chon mau, mau cang “lon”, tinh tieu bieu, dai dien cang cao. Rieng TP.HCM va Ha Noi, tong thu va tong chi da bang mot nua ca nuoc.

Va lai, tat ca cac hoat dong thu chi deu qua kho bac. Vi vay, co tinh khong kiem toan, van co the kiem tra qua kho bac.

Ben canh do, nang luc kiem toan se dan tang. Nganh kiem toan dang phan dau thuc hien moi nam kiem tra 50% so luong dia phuong, don vi. Mot nua dat nuoc duoc kiem toan, thiet nghi cung phan anh tuong doi toan dien tinh hinh su dung ngan sach cua ca nuoc. Boi le, cong tac kiem toan khong chi la phat hien nhung con so vi pham, ma con duc ket duoc nhung van de con bat on trong quan ly, dieu hanh tai chinh, giup Chinh phu, Bo Tai chinh tim giai phap dieu chinh chinh sach quan ly. Do moi la dieu quan trong nhat.

Ong co lam “hau kiem toan”, phuc tra viec cac dia phuong, don vi thuc hien de nghi xu ly cua co quan kiem toan nhu the nao khong?

Co! Moi ket qua kiem toan, thong thuong co 4 de nghi chinh ve giai phap. Mot la dieu chinh so lieu. Dieu nay duoc cac don vi, dia phuong thuc hien nhanh chong, rat tot. Hai la kien nghi ve tai chinh, gom de nghi xuat toan, tang thu, truy thu, giam chi … Ba la chan chinh, gom yeu cau cham dut hanh vi nay, tinh trang kia. Va bon la kien nghi xay dung, dieu chinh chinh sach.

Trong bao cao ket qua kiem toan luon co noi dung yeu cau cac don vi, dia phuong thuc hien trong thoi gian quy dinh. Sau do co quan kiem toan se kiem tra lai viec thuc hien.

Nhung neu dia phuong, don vi chua hoac co tinh khong thuc hien, Kiem toan Nha nuoc co tham quyen can thiep khong?

Cung co, nhung den day la da gap bat cap roi! Do ta chua co Luat Kiem toan Nha nuoc, nen chua co nhung quy dinh, che dinh cu the ve viec xu ly hanh vi. Trong truong hop nay, phai ap dung cac luat khac. Sap toi day co the se dua vao Luat Kiem toan Nha nuoc ve nhung noi dung nay, trong do quy dinh ro trach nhiem cua cac Bo nganh, hinh thuc xu ly cac hanh vi khong thuc hien cac bien phap chan chinh. Con hien tai, neu dia phuong, don vi khong thuc hien, co quan kiem toan co van ban bao cao ve cac Bo, nganh lien quan. Trong lan kiem toan sau, se dat lai van de nay, xem nhu la sai pham, va cong don vao ket qua.

Xin cam on ong!

• Dang Vy thuc hien