Vào ngày 2/2/2021, TikTok (Douyin) chính thức đệ đơn lên Tòa án Sở hữu Trí tuệ Bắc Kinh để kiện Tencent độc quyền. Đây là vụ kiện chống độc quyền đầu tiên tại Trung Quốc giữa các nền tảng Internet kể từ khi dự thảo “Hướng dẫn chống độc quyền trong lĩnh vực kinh tế nền tảng” được công bố vào cuối năm 2020.
 |
TikTok lập luận rằng Tencent hạn chế người dùng chia sẻ nội dung từ ứng dụng video ngắn này thông qua WeChat và QQ, động thái cấu thành “hành vi độc quyền lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường và loại bỏ hoặc hạn chế cạnh tranh” bị cấm bởi Luật chống độc quyền.
TikTok yêu cầu tòa án ra lệnh cho Tencent dừng ngay hành vi này, đăng thông báo công khai nhằm loại bỏ tác động bất lợi, đồng thời bồi thường cho Douyin thiệt hại kinh tế và các chi phí hợp lý là 90 triệu NDT (khoảng 320 tỷ đồng). Tính đến thời điểm hiện tại, Tencent chưa phản hồi về vấn đề này.
Vào ngày 7/1/2021, Tạ Hân, Phó chủ tịch của ByteDance, đã công khai tuyên bố do nền tảng mở WeChat bị đóng cửa, ứng dụng WeChat Feishu Document bị mắc kẹt trong quá trình xem xét gần hai tháng. Trong quá trình này, Tencent không đưa ra bất kỳ phản hồi hay lý do nào và chỉ nói rằng “ứng dụng đang được xem xét bảo mật” mà không xử lý thêm.
Tạ Hân nhận định việc đánh giá nền tảng mở WeChat “luôn là một bí ẩn chưa được giải đáp”. Ngay cả khi trạng thái đánh giá trở thành “Đã đạt”, WeChat có thể cấm sản phẩm này mà không có lý do. Hai ứng dụng WeChat khác của ByteDance cũng bị đối xử tương tự. Đồng thời, các liên kết thường được sử dụng dưới tên miền Feishu từ trước đến nay không thể truy cập ổn định trên WeChat, điều này ảnh hưởng đến việc đăng nhập, tải xuống hoặc sử dụng Feishu bình thường của người dùng.
Theo báo cáo công khai, vào tháng 4/2018, WeChat và QQ bắt đầu cấm Douyin và những người dùng chia sẻ liên kết TikTok đến các nền tảng trên không thể chơi bình thường và quá trình này đã kéo dài gần ba năm. Trong đơn khiếu nại, TikTok tuyên bố các ứng dụng nhắn tin tức thời đã trở thành ứng dụng cơ bản có quy mô người dùng Internet lớn nhất, tỷ lệ thâm nhập cao nhất và tỷ lệ sử dụng cao nhất.
Người dùng hoạt động hàng tháng của WeChat và QQ lần lượt vượt quá 1,2 tỷ và 600 triệu. Cùng với chức năng giao tiếp, chia sẻ tức thì và hiệu ứng mạng, người dùng hầu như không thể rời bỏ hàng loạt. Ngoài ra, hiện không có nhà mạng nào khác trên thị trường có thể cung cấp dịch vụ tương đương với WeChat và QQ. Điều này có nghĩa là Tencent “có một vị trí thống lĩnh thị trường”.
TikTok cho rằng lệnh cấm của Tencent là một dấu hiệu của việc lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường. Lệnh cấm không chỉ gây tổn hại đến quyền và lợi ích của người dùng, làm gián đoạn hoạt động bình thường của các sản phẩm và dịch vụ của TikTok mà còn loại bỏ và hạn chế cạnh tranh trên thị trường.
Vào cuối năm 2020, Trung Quốc đã ban hành “Hướng dẫn chống độc quyền trong lĩnh vực kinh tế nền tảng (Dự thảo để lấy ý kiến)”. Tài liệu chỉ ra các hành vi có thể trở thành biểu hiện của việc lạm dụng vị thế thống trị và những trường hợp độc quyền kinh doanh.
Trước đó, giới chức Trung Quốc đề xuất tăng cường chống độc quyền, ngăn chặn tình trạng bành trướng tư bản mất trật tự, nhấn mạnh việc “chống độc quyền và chống cạnh tranh không lành mạnh là hoàn thiện hệ thống kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa và là yêu cầu vốn có của sự phát triển”.
Theo Lý Tuấn Tuệ, một nhà nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Sở hữu Trí tuệ thuộc Đại học Khoa học Chính trị và Luật Trung Quốc, khi thị phần của bất kỳ nền tảng nào đạt đến một mức nhất định, hoặc mức độ tập trung thị trường đạt đến một tỷ lệ nhất định, nó sẽ trở thành nền tảng có vị trí thống lĩnh thị trường. Các nền tảng này có thể ảnh hưởng bởi xu hướng “cái lớn thì luôn lớn”, dẫn đến cạnh tranh thị trường mất cân bằng, phá vỡ trật tự cạnh tranh thị trường bình đẳng, làm giảm sức sống của thị trường, và thậm chí cả sự đổi mới kìm hãm.
Việc “2 chon 1” (quy tắc cạnh tranh trong lĩnh vực thương mại điện tử của Trung Quốc - PV) tương tự có thể không bị coi là “lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường” vào 5 năm trước và có thể bị coi là “lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường” vào 5 năm sau. Lý Tuấn Tuệ tin rằng logic cốt lõi nằm ở chỗ liệu “2 chọn 1” này xảy ra ở một doanh nghiệp dựa trên nền tảng hay công ty đã có “vị trí thống lĩnh thị trường” và được thực hiện theo mong muốn chủ quan của doanh nghiệp dựa trên nền tảng.
Địch Ngụy, Giám đốc Điều hành kiêm Phó Giáo sư của Trung tâm Nghiên cứu Luật Cạnh tranh của Đại học Khoa học Chính trị và Luật Đông Trung Quốc, cho biết đối với hành vi độc quyền của các công ty nền tảng kỹ thuật số siêu lớn, phải dùng góc nhìn vĩ mô hơn để đánh giá toàn diện, không bó hẹp trong một thị trường nhất định, một hành vi nhất định.
