Ở độ cao 5.000 mét trên dãy núi Andes (trải qua địa phận của Peru) là La Rinconada - khu định cư cao nhất hành tinh - nơi sự tồn tại của con người phụ thuộc vào giá của tài nguyên được thèm muốn nhất thế giới: VÀNG!
Nhưng thứ kim loại lấp lánh ánh vàng đó lại chính là 'cám dỗ độc hại và chết người' tại La Rinconada, bởi những lý do sau:
Giá vàng tăng hơn gấp 5 lần trong hai thập kỷ qua. Sự biến động về giá này đã biến nơi từng là một thị trấn nhỏ thơ mộng dưới bóng núi Ananea phủ đầy tuyết thành một loạt các lán tạm dựng bằng các tấm tôn xù xì, chen lấn xô bồ xung quanh các lối vào mỏ thủ công, cạnh một hồ nước đầy rác thải.
Cái lạnh khắc nghiệt và thiếu oxy ở độ cao 5.000 mét so với mực nước biển khiến người dân địa phương có từ 30.000 đến 50.000 người phải "một cổ hai tròng": Họ vừa thiếu oxy, vừa phải chịu đựng bầu không khí bốc mùi rất mạnh khi nơi đây không có hệ thống thu gom rác hay cống rãnh.
Hình ảnh khu định cư cao nhất hành tinh La Rinconada (màu hồng, tím) tại vùng núi Ananea thuộc dãy Andes. Ảnh: National Geographic
Chưa hết, những vụ tai nạn chết người trong mê cung của các mỏ sâu của núi Ananea là điều phổ biến, chưa kể các vụ ẩu đả gây chết người. Những người thợ mỏ đã bị cướp hoặc thậm chí bị sát hại sau khi bán vàng của họ, thi thể của họ bị bỏ lại trong hầm mỏ.
Một số nạn nhân của vụ giết người là phụ nữ và trẻ em gái bị dụ từ các thành phố lớn hơn ở Peru và Bolivia bởi những kẻ buôn người đã tịch thu giấy tờ tùy thân của họ và đưa họ đến làm việc trong các quán bar và nhà thổ tồi tàn ở La Rinconada.
Đối với cánh thợ mỏ trực tiếp khai thác vàng, họ đối mặt với nguy cơ tổn hại sức khỏe khi tiếp xúc với thủy ngân trong quá trình lọc vàng. Một lượng lớn quặng thường được xử lý bằng xyanua để chiết xuất vàng, nhưng một lượng nhỏ hơn thường do thợ mỏ tự tay dùng thủy ngân đãi vàng. Việc tiếp xúc với hơi thủy ngân độc hại khiến thợ mỏ nơi đây gặp các vấn đề lâu dài về sức khỏe.
Chưa hết, lượng thủy ngân này cũng trôi qua sông băng phía trên La Rinconada, ngưng tụ trên băng và làm nhiễm độc nguồn nước uống. Trên toàn cầu, kiểu chế biến vàng này vô hình chung khiến Trái Đất phải chịu thêm nguồn độc hại.
NGHỊCH LÝ CỦA VÀNG
La Rinconada là khu định cư cao nhất thế giới, cao gần bằng Trại cơ sở trên đỉnh Everest. Lượng oxy ít ỏi cộng với địa hình vô cùng hiểm trở đã khiến cuộc sống của người dân khó khăn hơn. Việc giá vàng tăng nhanh chóng trong 3 thập kỷ đã 'tạm thời cứu đói' họ. Song, chính việc khai thác vàng đã biến nơi này trở nên ô nhiễm nặng nề, chưa kể các vụ chết người, giết người xảy ra xung quanh việc tìm được vàng và bán vàng.
Một người thợ mỏ đang vác bao tải bao phủ bởi lama — quặng bùn còn sót lại sau quá trình xử lý thủy ngân — sẽ được xử lý lại với xyanua để chiết xuất nhiều vàng hơn. Tiếp xúc với chúng thường xuyên sẽ gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh, tiêu hóa và miễn dịch, làm tổn thương phổi, thận và tim, và cuối cùng có thể gây tử vong. Ảnh: National Geographic
Các điều kiện ở La Rinconada gây hại cho sức khỏe của người lao động và đầu độc cảnh quan vùng núi Andean, nhưng điều đó đã không ngăn cản những người mua và các nhà tinh chế ở Mỹ, Thụy Sĩ và các quốc gia khác giảm nhu cầu mua vàng của La Rinconada, chế biến và biến nó thành vàng thỏi, đồ trang sức rực rỡ.
Trong suốt hai thập kỷ qua, chính phủ Peru đã có nhiều nỗ lực để khiến những người khai thác đó tuân thủ các quy định về hành chính, lao động và môi trường, nhưng quá trình đó - được gọi là chính thức hóa - cần nhiều thời gian.
Trong số hơn 60.000 thợ mỏ phi chính thức đã đăng ký với chính phủ, chỉ có khoảng 1.600 người đã hoàn thành quy trình, điều này buộc họ phải nộp thuế, xin giấy phép cần thiết và quản lý các tác động môi trường.
Có thể dễ dàng hình dung một bức tranh đối lập như thế này: Ở thế giới phương Tây - nơi người ta bỏ tiền ra mua vàng và tạo nên những thứ lấp lánh, đẹp đẽ và đầy giá trị - Thì ở một góc nhỏ của hành tinh tại vùng núi Nam Mỹ lạnh lẽo và hiểm trở, có rất nhiều người đang ngày càng kiệt quệ vì vàng. Hay đơn giản, họ gọi chúng là "cám dỗ chết người".
BỘ ẢNH VỀ KHU ĐỊNH CƯ CAO NHẤT THẾ GIỚI
Ảnh: Walker Dawson
Ảnh: National Geographic
Ảnh: Walker Dawson
Ảnh: Walker Dawson
Ảnh: Walker Dawson
Ảnh: Walker Dawson
Ảnh: Walker Dawson
Bài viết sử dụng nguồn: National Geographic, Insider
