1
Có lẽ tôi không nhớ Tết đến thế nếu sáng sớm nay tôi không nhận email của L., một người bạn tôi đang sống ở Mỹ.
Chủ đề email: “Bánh thửng Quy Nhơn. Không nơi nào có trên thế giới”.
L. kể, bữa về Việt Nam, bạn thân thời thơ ấu ở Quy Nhơn là Tân, gói để dành cho 15 cái bánh thửng. Túm bánh để ở nhà L. bị bốc khói hết 9 cái. Đem được qua Mỹ, cất tủ lạnh để dành, khi nào nhớ nhà, bạn mới lấy ra ăn.
Sáng đi làm, tìm không thấy, hỏi ra mới hay mẹ vợ đem bỏ thùng rác, nói là hư rồi vì khô và cứng. Bạn hết hồn, chạy ra bới tung thùng rác, may còn nguyên trong bị, chưa ảnh hưởng gì, vẫn màu vàng ươm, cứa vào nỗi nhớ vết cắt thật sâu. Bạn sợ nó bị quẳng rác lần nữa, không dám để ở nhà mà mang vô chỗ làm.
2
Bánh thửng hay còn gọi là bánh thuẩn, có lẽ do giọng vùng miền, dân Quy Nhơn, Phú Yên và một số nơi trong tỉnh Khánh Hòa gọi là thửng; nhưng tôi, từ nhỏ đã quen với cách gọi theo má là bánh thuẩn, một loại bánh mà ngày xưa không thể thiếu vào ngày Tết.
Là dạng bánh bông lan nhưng bánh thuẩn đổ trong khuôn nhỏ. Hồi đó hầu như nhà nào cũng có khuôn bánh thuẩn và thường được bày ra những đêm cận tết. Bánh thuẩn dễ làm nhất trong các loại bánh, mứt. Lứa chúng tôi ai cũng biết làm bánh này. Chậu sành, cây đánh trứng, và khuôn bánh là những vật dụng quen thuộc một thời. Trứng vịt (cho bánh có màu vàng đẹp) đánh cho đạt độ... tới (nổi bọt) rồi thêm đường, thêm bột…
Ấn tượng chỉ là cái khuôn bằng kim loại nặng trịch, mà quan trọng là phải biết gia giảm lớp than dưới lò và than trên nắp khuôn sao cho cái bánh chín đều, lấy cây tăm xiên vô bánh, không còn bột ướt. Mùi bánh thơm ngọt ngào là một trong những mùi tết, thật khó quên.
Cũng thú thật luôn, từ ngày có gia đình, ra riêng, tôi chưa hề tự tay làm ra một cái bánh thuẩn nào. Nhiều năm trước, khi con gái tôi và con gái em tôi vào tuổi mới lớn, gần Tết, em gái tôi ra chợ mua một cái khuôn bánh thuẩn với mục đích : “Cho tụi nhỏ biết và tập làm”. Người háo hức nhất có lẽ là má (bà ở với em gái tôi). Từ lúc em gái nói ra ý định mua khuôn bánh thuẩn, ngày nào má cũng điện thoại cho tôi nhắc, nhớ qua tụ tập đổ bánh nhen.
3
Vậy mà, cách đây năm năm, tôi còn đi làm cơ quan. Giáp Tết năm đó, trong một đợt công tác ở các huyện, lúc nghỉ giải lao, tôi lang thang ra chợ ở Khánh Vĩnh và gặp một hàng bánh thuẩn, người bán hàng đang đổ bánh. Ký ức những đêm tháng Chạp xưa ùa về, tôi thèm cái bánh má vừa lấy ra từ khuôn nóng, liền dừng lại mua một chục và ăn tại chỗ ba cái, không chút e dè. Bánh vẫn ngon như ngày nào, có lẽ lúc ấy đói bụng, hay có thể đã thấy không khí tết, tiết trời se lạnh nên bánh thuẩn ngon chăng.
Tôi còn gặp những khuôn bánh thuẩn với những cái tràn trên đó lũ bánh xếp lớp ở các chợ như Bình Tân, Ninh Hòa, Vạn Ninh trong đợt công tác huyện năm đó.
Thời đại mà ai cũng sợ tăng ký và các chứng bệnh kéo theo từ bột, đường nên bánh thuẩn không còn là món ăn được nhiều người chọn lựa. Tôi cũng vậy. Lá thư khiến tôi nhớ cái mùi thơm tổng hợp từ trứng, bột, va-ni và không khí những ngày giáp Tết. Lúc đó tôi mới hiểu ra và thấm thía câu chủ đề email của L., vốn là người đã từng đi rất nhiều nước: “Bánh thửng Quy Nhơn. Không nơi nào có trên thế giới”. Tôi biết, L. không cường điệu chút nào. Món ăn là kỷ niệm, vui - buồn, mẹ - cha, gia đình, mái nhà, hàng hiên, giếng nước, gốc cây… Thời thơ ấu qua nhanh, chỉ còn nỗi nhớ ở lại, chậm và buồn!
Trích sách Sài Gòn, ruổi rong nỗi nhớ
