Một loại vũ khí Ukraine từng coi là 'vật báu' nay là nỗi ám ảnh vô hình, vì sao?

Máy bay không người lái Bayraktar TB2 của Ukraine. (Nguồn: AP)

Nhiều chiến thắng bất ngờ

Trong những ngày đầu của cuộc chiến ở Ukraine, máy bay không người lái là vũ khí hữu hiệu mang lại nhiều chiến thắng bất ngờ của Ukraine trước các lực lượng Nga.

Những câu chuyện về sự thành công được nhắc tới nhiều trên báo chí, được phát trên nhiều video clip, phát tán rộng rãi trên các trang mạng xã hội và cho thấy máy bay không người lái của lực lượng không quân Ukraine đã cản trở đáng kể những bước tiến của quân đội Nga.

Từ những máy bay không người lái nhỏ thường được sử dụng để giám sát, đến máy bay không người lái Bayraktar TB2 nổi tiếng do Thổ Nhĩ Kỳ thiết kế, tất cả đều đã được ca ngợi là kẻ hủy diệt các xe tăng và xe thiết giáp của Nga.

Tuy nhiên, Nga đã rút ra bài học từ thất bại trước những chiếc máy bay không người lái này trong những tháng đầu tiên của chiến dịch quân sự.

Các chuyên gia nhận định trên tờ Business Insider của Mỹ rằng, vũ khí của máy bay không người lái ngày càng trở nên kém hiệu quả vì Nga đã cải tiến hệ thống phòng thủ gây nhiễu.

Samuel Bendett, nhà phân tích và chuyên gia về các hệ thống quân sự tự động, sử dụng robot tại Trung tâm Phân tích Hải quân Mỹ (CNA), cho biết: “Điều đang xảy ra hiện nay là tác chiến điện tử và phòng không của Nga đã được tổ chức và thực chiến tốt hơn so với những tháng trước đó của cuộc chiến”.

Các lực lượng Nga đang sử dụng các radar cảnh báo sớm để xác định các máy bay không người lái và sử dụng hệ thống tác chiến điện tử để gây nhiễu và làm gián đoạn liên lạc máy bay. Họ cũng sử dụng nhiều loại vũ khí khác nhau như súng máy và hệ thống phòng không, chẳng hạn như hệ thống tên lửa Tor, để bắn hạ máy bay không người lái.

Đoạn phim công bố gần đây của Bộ Quốc phòng Nga chiếu cảnh một hệ thống tác chiến điện tử Krasukha-S4 đang hoạt động, tiêu diệt một máy bay không người lái của Ukraine.

Theo Mark Cancian, nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), sở dĩ Ukraine trước đây sử dụng máy bay không người lái hiệu quả như vậy là do Nga chưa tổ chức hệ thống phòng thủ của mình.

Ông nói: "Máy bay không người lái có thể phát huy tác dụng vì người Nga chậm thiết lập hệ thống phòng không. Họ chậm thiết lập hoạt động vũ khí hỗn hợp (thiết giáp, bộ binh, pháo binh, trinh sát, công binh, phòng không) theo học thuyết quân sự của họ”.

Nga đã tổ chức tốt hơn và bố trí hệ thống phòng không trên bộ của mình ở khu vực Donbass-trọng tâm của cuộc xung đột, ông cho biết.

Tình thế bị đảo ngược

Các lực lượng Ukraine đang hạn chế sử dụng máy bay không người lái vì quân đội Nga dễ cản trở chúng hơn và việc để mất loại máy bay này có thể rất tốn kém.

Trong khi máy bay không người lái sử dụng một lần như Switchblade và Phoenix Ghost có giá vài nghìn USD mỗi chiếc, máy bay không người lái TB2 có thể có giá từ 1-2 triệu USD mỗi chiếc.

Ukraine đã nhận được khoảng 50 máy bay không người lái TB2 từ công ty vũ khí Thổ Nhĩ Kỳ Baykar kể từ khi chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga bắt đầu. Mặc dù có hiệu quả liên tục trong những ngày đầu tiên, những chiếc TB2 đã bắt đầu bị Nga bắn hạ, và quân đội Ukraine đang hạn chế sử dụng chúng.

Gần đây có nhiều thông tin về việc Mỹ đang có kế hoạch bán cho Ukraine máy bay không người lái vũ trang General Atomics MQ-1C Grey Eagle do Mỹ sản xuất, có năng lực lớn hơn TB2.

Tuy nhiên, hai phi công giấu tên của Lực lượng Không quân Ukraine nói với Tạp chí The War Zone của Mỹ rằng họ không ủng hộ việc sử dụng máy bay không người lái do mức giá quá đắt của chúng là 10 triệu USD mỗi chiếc, vì chúng có khả năng bị bắn hạ ngay từ lần hoạt động đầu tiên.

Theo chuyên gia phân tích Cancian, hệ thống phòng không của Nga hầu như chỉ ở tầm ngắn, do đó các tên lửa và máy bay không người lái tầm trung đặc biệt dễ bị tổn thương vì chúng bay thấp và chậm.

Ông nói: “Các phi công Ukraine mà tôi từng trao đổi nói rằng vai trò của máy bay không người lái giờ đây bị hạn chế”. Do đó, các lực lượng Ukraine đã ủng hộ việc sử dụng các máy bay chiến đấu hiện đại từ các đồng minh phương Tây.

Chuyên gia Bendett của CNA cho rằng trong khi các máy bay không người lái của Ukraine đang trở nên kém hiệu quả hơn trong giai đoạn mới của cuộc chiến, Nga cũng sử dụng nhiều máy bay không người lái của họ, đặc biệt là cho các nhiệm vụ tình báo, giám sát và trinh sát.

Người Ukraine thiếu vũ khí để bắn hạ chúng. Một binh sĩ nói với tờ The Sunday Times của Anh: "Chúng tôi không thể nhìn thấy máy bay không người lái của Nga, nhưng họ có thể nhìn thấy chúng tôi. Điều duy nhất chúng tôi có thể làm là ẩn nấp".

Ông Bendett cho biết trong vài tuần tới, quân đội Nga có thể sẽ tìm cách tổ chức tốt hơn và tiếp tục đẩy mạnh cuộc tấn công của mình.

"Họ đang cố gắng dồn người Ukraine vào các địa điểm xung quanh một số thành phố và thị trấn nhất định và tìm cách nghiền nát hệ thống phòng thủ của Ukraine nói chung. Máy bay không người lái đang đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp khả năng tình báo, giám sát, trinh sát cho người Nga để họ có thể tiến hành các cuộc tấn công từ mặt đất và trên không. Vì vậy, chúng ta sẽ thấy máy bay không người lái ở phía Nga sẽ ngày càng đóng vai trò quan trọng", chuyên gia Bendett nhận định.

Hà Minh