Ngoài thực phẩm, Ajinomoto còn kinh doanh cả chất bán dẫn, hiện diện trên từng CPU máy tính

Ajinomoto, nhà sản xuất thực phẩm 112 năm tuổi của Nhật Bản, nổi tiếng nhất với sản phẩm gia vị bột ngọt, đã có những phục hồi kinh tế đáng ngạc nhiên dù chịu ảnh hưởng biến động do đại dịch.

Trong khi kinh doanh các loại gia vị và nước sốt gặp khó khăn do tình trạng giãn cách xã hội ảnh hưởng lớn đến các cửa hàng ăn uống, thì mảng kinh doanh phụ của công ty lại bất ngờ bùng nổ. Đó là cung ứng tấm phim công nghệ cao cho ngành chip máy tính. Giúp Ajinomoto có thể báo cáo lợi nhuận kỷ lục trong quý trước.

Ajinomoto là ví dụ cụ thể cho khả năng tái thiết của doanh nghiệp Nhật Bản. Giống như Fujifilm chuyển mình từ một nhà sản xuất máy ảnh phim thành một siêu công ty dược phẩm. Olympus biến mình từ một nhà sản xuất máy ảnh đang gặp khó khăn, trở thành nhà sản xuất ống nội soi hàng đầu. Còn Sony, từ một doanh nghiệp điện tử nổi tiếng với TV và máy nghe nhạc, nay đã trở thành tập đoàn giải trí kết hợp với công nghệ.

Tuy vậy, các nhà phân tích vẫn muốn biết liệu Ajinomoto có thể tiến nhanh và xa như thế nào, với nguồn gốc bước ra từ ngành công nghiệp thực phẩm.

Shigeo Nakamura, người đứng đầu bộ phận sản phẩm hóa chất của công ty cho biết: "ABF nằm bên trong hầu hết các máy tính để bàn và máy tính xách tay mà mọi người sử dụng". ABF là một hỗn hợp mỏng được sử dụng để gắn bộ vi xử lý vào chất nền, tạo thành một phần bo mạch chip, kết nối chip với bo mạch chủ và bảo vệ nó khỏi hư hại.

ABF được dát mỏng lên chất nền, sau đó mạ đồng, cho phép chế tạo các mạch(ảnh: Ajinomoto)

Chất nền ABF được sử dụng rộng rãi đối với chip hiệu năng cao, phục vụ cho thiết bị vệ tinh, trạm gốc 5G và xe oto tự hành. COVID-19 đã giải phóng nhu cầu rất lớn đối với nâng cấp cơ sở hạ tầng IT, gây nên tình trạng thiếu chip ngày càng trầm trọng trên toàn cầu. Doanh số bán hàng của Ajinomoto thậm chí có thể cao hơn nếu khách hàng của họ có thể mở rộng quy mô nhanh chóng đáp ứng nhu cầu thị trường.

Thị trường chứng khoán đã chứng kiến mức giá cổ phiếu cao nhất trong 5 năm qua của Ajinomoto. Mảng kinh doanh gồm điện tử và chăm sóc sức khỏe đã chiếm 23% tổng lợi nhuận hoạt động của công ty trong năm, kết thúc vào tháng 3 năm 2021.

Makoto Morita, chuyên gia phân tích tại Daiwa Securities, cho biết: "Mọi công ty cần phải xem xét lại danh mục đầu tư kinh doanh của mình thường xuyên. Đây là một trường hợp đặc biệt đối với các nhà sản xuất thực phẩm Nhật Bản, những doanh nghiệp đang phải lao đao với tình trạng khách hàng ngày càng giảm tại thị trường nội địa của họ".

Morita muốn Ajinomoto quyết liệt hơn nữa trong việc cải tổ danh mục sản phẩm của mình. Theo ông, các nhà sản xuất thực phẩm toàn cầu như Nestle, Danone và Unilever thực hiện nhiều thương vụ mua lại và chiến lược bán bớt tài sản hơn các công ty cùng ngành ở Nhật Bản. "Ajinomoto có thể làm được nhiều hơn thế", ông nói.

Mở rộng cơ sở khách hàng

Mọi người vẫn có vẻ ngạc nhiên khi biết về hoạt động kinh doanh bán dẫn của Ajinomoto. "Tôi thường được khách hàng ở Nhật Bản và nước ngoài hỏi tại sao Ajinomoto lại tham gia vào lĩnh vực điện tử", Nakamura, một sinh viên tốt nghiệp kỹ thuật sinh học từ Học viện Công nghệ Tokyo và là một cựu sinh viên Đại học California Santa Barbara, một trong những nhà phát triển ban đầu của ABF, cho biết.

Trong hơn một thế kỷ, Ajinomoto liên tục sản xuất các mặt hàng gia vị, bột nêm nước, bột nêm khô, thực phẩm đông lạnh.Mặc dù ngày nay công ty sử dụng các nguyên liệu tự nhiên như mía và sắn để làm gia vị, nhưng trong lịch sử phát triển của mình, họ từng tạo ra sản phẩm bằng phương pháp tổng hợp hóa học, cho phép sản xuất hàng loạt chính xác hơn và nhiều nhân viên của họ đã tham gia vào nghiên cứu hóa học.

Khi Ajinomoto ngừng sản xuất hóa chất vào năm 1973, các nhà nghiên cứu quyết định làm một điều gì đó mới mẻ, đó là khi các bộ phận hóa chất bắt đầu ra đời.

Rõ ràng là không dễ để một công ty thực phẩm có thể sản xuất vật liệu bán dẫn, rồi thuyết phục các nhà sản xuất chip sử dụng nó. Vật liệu như vậy cần phải đáp ứng nhiều yêu cầu, chẳng hạn như độ bám dính tốt, khả năng chịu nhiệt cũng như không dẫn điện, lại còn phải rẻ và dễ xử lý. Các sản phẩm hóa học đáp ứng được yêu cầu này đều được phát hiện trong quá trình nghiên cứu về protein và axit amin - các thành phần gia vị chính.Tuy nhiên, ít ai ngờ rằng Ajinomoto sẽ tạo ra vật liệu bán dẫn.

Khi ABF ra mắt thị trường vào năm 1999 và kiếm được những khách hàng đầu tiên, đạt tốc độ phát triển cực kỳ nhanh chóng. Ajinomoto không tiết lộ tên khách hàng, nhưng chất nền ABF được cho là nhúng vào CPU máy tính do Intel và AMD sản xuất.

Doanh số bán hàng chững lại từ năm 2008 đến năm 2016, một phần do ABF không được ứng dụng cho chip smartphone. Nhưng rồi đại dịch xuất hiện, nhu cầu PC tăng cao đột biến khi mọi người học tập và làm việc từ xa trên toàn thế giới. Sau đó, đòi hỏi về ABF tiếp tục được thúc đẩy bởi hoạt động xây dựng các trung tâm dữ liệu, phục vụ điện toán đám mây và các trạm gốc cho mạng 5G.

"Trước đây chúng tôi chỉ có các nhà sản xuất PC là khách hàng. Giờ đây, chúng tôi có cơ sở khách hàng rộng hơn nhiều", Nakamura cho biết. Nhà máy của công ty ở Gunma, phía bắc Tokyo, có nhiều không gian để thúc đẩy sản xuất, nó hiện đang hoạt động trên một ca duy nhất và sản lượng hoàn toàn có thể tăng gấp đôi.

Unimicron, một nhà sản xuất bảng mạch in của Đài Loan, một trong những khách hàng lớn của Ajinomoto, cho biết họ đang chi tới 2,56 tỷ USD để mở rộng năng lực sản xuất chất nền ABF đến năm 2023. Nguồn cung ​​đã được đặt hết cho đến năm 2025.

Nhờ những khách hàng như Unimicron, Ajinomoto kỳ vọng lượng ABF ra lò sẽ tăng gấp đôi trong 5 năm nữa, từ giờ cho đến 2024.

Động lực thu nhập với mảng kinh doanh phi thực phẩm

Cổ phiếu của Ajinomoto đã tăng 80% trong vòng hai năm rưỡi. Các nhà phân tích từng tỏ ra chua chát về sự phát triển chậm chạp của công ty, đến nay đã phải thay đổi 180 độ, dành nhiều lời khen ngợi cho họ.

"Vượt xa kỳ vọng", nhà phân tích Naomi Takagi của SMBC Nikko Securities cho biết về thu nhập của Ajinomoto từ tháng 4 đến tháng 6, đánh giá cổ phiếu là "tích cực".

Các nhà đầu tư đã tập trung vào triển vọng cho phân khúc phi thực phẩm, các doanh nghiệp khác nhau chủ yếu trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe bao gồm chất lỏng được sử dụng trong tiêm tĩnh mạch, vật liệu để nuôi cấy tế bào và sản xuất thuốc theo hợp đồng, cũng như chất bán dẫn ABF.

"Chúng tôi kỳ vọng mảng phi thực phẩm sẽ chiếm 60% tăng trưởng lợi nhuận trong ba năm tới. Phân khúc này sẽ là động lực chính thúc đẩy thu nhập của công ty", Hiroshi Saji, nhà phân tích cổ phiếu tại Mizuho Securities, cho biết.

Kinh doanh thực phẩm đầy tham vọng

Ajinomoto từ lâu đã nuôi tham vọng sánh ngang với những gã khổng lồ thực phẩm toàn cầu như Nestle.Dưới thời Masatoshi Ito, công ty đã bắt tay vào giao dịch hoành tráng nhằm thúc đẩy doanh số bán hàng ở nước ngoài.

Công ty đã thực hiện một loạt thương vụ mua lại ở Thổ Nhĩ Kỳ từ năm 2013 đến năm 2017. Tại Mỹ, Ajinomoto mua nhà sản xuất thực phẩm đông lạnh Windsor Quality Holdings với giá khoảng 800 triệu USD vào năm 2014. Tại Nam Phi, hãng mua lại nhà sản xuất thực phẩm Promasidor với giá 532 triệu USD vào năm 2016. Tại Nhật Bản, họ đã chuyển công ty liên doanh nước ngoài sản xuất đồ uống Ajinomoto General Foods thành đơn vị sở hữu toàn bộ với giá khoảng 245 triệu USD vào năm 2015.

Tuy vậy, nhiều thương vụ thâu tóm nước ngoài không thành công buộc công ty phải xóa sổ phần lớn khối tài sản này vào năm 2019. Niềm tin khi ấy của nhà đầu tư giảm mạnh.

Vào tháng 11 năm 2018, Nishii đột ngột thông báo chuyển sang chiến lược "quản lý ít sở hữu tài sản", báo hiệu rằng công ty sẽ tái cơ cấu các hoạt động không có lãi và tập trung vào các lĩnh vực đầy hứa hẹn như ABF.

"Liệu ban quản lý hiện tại có đủ khả năng thực hiện chiến lược mới không? Làm thế nào mà ban lãnh đạo đã lỗi thời lại có thể tiến hành tái tổ chức công ty?", các nhà đầu tư thể hiện sự nghi ngờ trong thảo luận về kết quả tài chính tháng 1 năm 2019.

Ajinomoto cần phải có một số hành động trước những đối thủ mạnh mà họ phải đối mặt ở cả Nhật Bản và nước ngoài. Tại thị trường nước giải khát, cà phê bột của công ty phải đối mặt với thách thức từ Nestle.Trong lĩnh vực thực phẩm đông lạnh, Ajinomoto phải bắt kịp tập đoàn dẫn đầu nội địa Nichirei, trong khi ở thực phẩm khô, các nhà đầu tư đang tìm kiếm thêm mục tiêu mới bên cạnh thương hiệu hạt nêm Knorr.

Philippines, Thái Lan, Việt Nam và Brazil đã trở thành những thị trường nước ngoài quan trọng của Ajinomoto.Nhưng ngay cả ở đó, công ty cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các nhà sản xuất thực phẩm địa phương và phải chứng kiến ​​tỷ suất lợi nhuận giảm trong thập kỷ qua.

Nhà phân tích Morita của Daiwa cho biết: "Ajinomoto cần đưa ra mô hình tăng trưởng cho mảng kinh doanh thực phẩm của mình, đặc biệt là ở thị trường nước ngoài".

Chiến dịch phải thành công ở thị trường trong nước

Ajinomoto hướng tới mục tiêu tái tạo hoạt động kinh doanh thực phẩm của mình dưới hình thức ăn uống lành mạnh.Bột ngọt MSG có thể bị thải hồi trong một khoảng thời gian, đặc biệt là ở Mỹ vì được cho là có hại. Nhưng Ajinomoto cho rằng không chỉ an toàn, MSG thậm chí còn tốt cho sức khỏe, được sử dụng để thay thế phần nào cho muối, đặc biệt là trong các bữa ăn có chứa protein như thịt, có thể làm giảm lượng natri.

Taro Fujie, Tổng giám đốc phụ trách sản phẩm thực phẩm, cho biết Ajinomoto muốn thương hiệu của mình sẽ đi liền với nhận diện "ít muối hơn". "Chiến dịch này trước tiên phải thành công ở Nhật Bản. Nếu thành công, nó có thể thử nghiệm tại các nước khác".

Bột nêm Ajinomoto được trưng bày tại một cửa hàng ở Bangkok (ảnh: Rie Ishii)

Một chiến dịch khác đó là khuyến khích mọi người tiêu thụ nhiều protein hơn.Fujie cho biết: Nạp không đủ protein là một vấn đề phổ biến ở người cao tuổi. Ajinomoto đã cho ra mắt dòng sản phẩm Prottie, một loại nước uống dạng bột có hàm lượng protein cao, tại Philippines và Thái Lan.

Cũng tại Thái Lan, cà phê đóng hộp nổi tiếng của Ajinomoto là Birdy, vốn ban đầu hướng đến những lái xe tải cần caffeine để tỉnh táo trên đường. Ngày nay, Ajinomoto ra mắt các phiên bản ít đường hoặc không đường để thu hút nhóm khách hàng quan tâm đến sức khỏe hơn, bao gồm cả phụ nữ.

"Bạn càng giàu có, bạn càng phải cẩn thận hơn với thực phẩm và sức khỏe của mình", Fujie nói.

Nakamura, giám đốc phụ trách mảng hóa chất của công ty nói rằng Ajinomoto cảm thấy thoải mái khi các hoạt động kinh doanh trải dài tất cả mọi thứ từ cà phê bột đến sản xuất thuốc theo hợp đồng cho đến nguyên liệu chip. "Chúng tôi có nhiều loại hình kinh doanh đa dạng. Đó là thế mạnh của chúng tôi", ông nói.

Đối với nhà phân tích Morita của Daiwa, điều đó thậm chí còn đơn giản hơn.Ajinomoto là một công ty dựa trên công nghệ axit amin. "Ở một khía cạnh nào đó, Ajinomoto có thể là một công ty hóa chất hơn là một công ty thực phẩm. Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu mảng phi thực phẩm chiếm một nửa lợi nhuận của họ trong tương lai", ông nói.

Giang Vu (theo Nikkei)