Mỹ - Trung dồn dập đưa tàu chiến tới các vùng biển 'nóng'

Theo Reuters, Tổ chức Sáng kiến Theo dõi Tình hình Chiến lược Biển Đông (SCSPI) tại Bắc Kinh (Trung Quốc) dẫn dữ liệu vệ tinh cho biết, nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ do tàu sân bay USS Theodore Roosevelt dẫn đầu đã đi qua eo biển Malacca để tiến vào Biển Đông hôm 4/4.

Theo SCSPI, tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Mustin của Hải quân Mỹ cũng đang hoạt động ở biển Hoa Đông và di chuyển gần sông Dương Tử của Trung Quốc hôm 3/4.

Trong khi đó, tàu sân bay Liêu Ninh của Trung Quốc đi qua eo biển Miyako ở ngoài khơi tây nam Nhật Bản hôm 3/4, vài ngày sau khi Bộ Quốc phòng Trung Quốc hối thúc Nhật Bản "dừng mọi hành động khiêu khích" tại quần đảo Senkaku trên biển Hoa Đông - nơi 2 nước đang có tranh chấp chủ quyền.

Nhật Bản nhiều lần bày tỏ quan ngại về luật hải cảnh mới của Trung Quốc, trong đó cho phép lực lượng bán quân sự của Trung Quốc sử dụng vũ khí chống lại các tàu nước ngoài mà Bắc Kinh đơn phương xem là "xâm nhập bất hợp pháp vào vùng biển của Trung Quốc". Tokyo cũng lo ngại về sự hiện diện ngày càng tăng của lực lượng tuần duyên Trung Quốc ở vùng biển gần các đảo tranh chấp.

Căng thẳng khu vực cũng gia tăng liên quan đến Đài Loan, nơi Bắc Kinh trong những tháng gần đây đã tăng cường các chiến thuật tác chiến "vùng xám" nhằm vào hòn đảo mà Trung Quốc tuyên bố là thuộc lãnh thổ của mình.

Theo cơ quan phòng vệ Đài Loan, 10 máy bay chiến đấu của quân đội Trung Quốc đã tiến vào vùng nhận diện phòng không phía tây nam của Đài Loan hôm 5/4, sau khi máy bay quân sự Y-8 của Trung Quốc áp sát hòn đảo hôm 3-4/4.

Mỹ cũng đã tiến hành một loạt cuộc tập trận với các đồng minh trong khu vực vào tuần trước, bao gồm với Nhật Bản ở biển Hoa Đông, với Australia ở đông Thái Bình Dương và với Ấn Độ ở Ấn Độ Dương.

Các động thái của Mỹ và Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh căng thẳng khu vực leo thang liên quan tới vụ hàng trăm tàu Trung Quốc xuất hiện trái phép tại Đá Ba Đầu. Trung Quốc bao biện rằng đây là các tàu cá đang trú ẩn để tránh thời tiết xấu trên biển, song Philippines nghi ngờ các tàu này hoạt động dưới sự kiểm soát của lực lượng dân quân biển Trung Quốc.

Ngoài Philippines, Mỹ, Nhật Bản và Indonesia tuần trước cũng gia tăng sức ép với Trung Quốc về sự xuất hiện của hàng trăm tàu nước này ở Biển Đông.

Toan tính của các bên

Theo SCMP, giới phân tích nhận định sự hiện diện của hải quân các nước ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương làm gia tăng nguy cơ xung đột quân sự giữa các cường quốc, khi Trung Quốc khẳng định các yêu sách hàng hải phi lý trong khu vực ngày càng mạnh mẽ hơn, còn Mỹ tập trung chiến lược phòng thủ vào việc đối phó với Bắc Kinh.

Ben Schreer, giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Đại học Macquarie ở Sydney (Australia), cho rằng việc tàu sân bay Mỹ đi qua Biển Đông nhằm chống lại các yêu sách của Bắc Kinh đối với vùng biển này, đồng thời báo hiệu cho các đồng minh như Philippines rằng Washington vẫn là một "đồng minh hiệp ước đáng tin cậy và có năng lực".

Theo ông Ben, cuộc tuần tra của tàu sân bay Liêu Ninh ở biển Hoa Đông nhằm thể hiện tham vọng của Bắc Kinh trong việc sử dụng nhóm tác chiến tàu sân bay của nước này để bảo vệ những gì Trung Quốc coi là lợi ích của mình.

"Đó là một tín hiệu cho Nhật Bản, Mỹ và các cường quốc khác trong khu vực thấy rằng hải quân Trung Quốc đang dần phát triển năng lực tàu sân bay, mặc dù hiện tại vẫn chưa đạt được điều này", ông Ben nhận định.

Collin Koh, nhà nghiên cứu từ Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam tại Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore, cho biết Mỹ đang phát tín hiệu về việc cam kết duy trì sự hiện diện quân sự đáng tin cậy của nước này trong khu vực đối với các đồng minh, đồng thời tìm cách ngăn chặn Bắc Kinh tiến hành "bất kỳ động thái quyết liệt nào" trong bối cảnh căng thẳng leo thang tại Biển Đông liên quan tới vụ Đá Ba Đầu.

Ông Koh nhận định các hoạt động của hải quân Trung Quốc trong khu vực, bao gồm hành trình mới nhất ở eo biển Miyako, nhằm nhấn mạnh "năng lực hoạt động… chống lại sự kiềm tỏa do Mỹ dẫn đầu đối với các lợi ích hàng hải của Trung Quốc".

"Sự tập trung đông đúc tại các vùng biển trong khu vực với các lực lượng hàng hải "đối đầu nhau" đã gây ra lo ngại về nguy cơ xảy ra một cuộc đụng độ ngẫu nhiên hoặc không cố ý. Hai bên cần tương tác với nhau một cách chuyên nghiệp", ông Koh cho biết thêm.

Xue Chen, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Thượng Hải, cũng đồng tình với quan điểm trên. Ông Xue cho rằng có nguy cơ xảy ra lỗi của con người trong "các tình huống leo thang căng thẳng", đồng thời lưu ý rằng cả không quân và hải quân Mỹ đều gia tăng tần suất và quy mô hoạt động ở Biển Đông và Hoa Đông và đang tiến gần Trung Quốc hơn.

Theo ông Xue, sự hiện diện của tàu sân bay USS Theodore Roosevelt ở Biển Đông dường như là một thông điệp mà Mỹ muốn gửi đến Trung Quốc, nhưng có thể không liên quan đến căng thẳng ở Đá Ba Đầu.