Vì sao bão không lớn nhưng hơn 400 cột điện ở Huế bị gãy đổ?

Thời gian gần đây, dư luận ở Thừa Thiên - Huế xôn xao trước việc dù bão số 5 vừa qua không quá lớn nhưng có đến hơn 400 cột điện ở địa phương này bị gió bão quật gãy. Đáng chú ý, trong số cột bị gãy, có không ít cột điện bê tông ly tâm được cho là có khả năng chịu lực tốt và có chống được sức gió giật trên cấp 12.

Trả lời PV VTC News, một kỹ sư đang công tác tại cơ quan đầu ngành của Bộ GTVT cho biết, khi nhìn nhiều cột điện ở Thừa Thiên - Huế bị gãy sau bão số 5, cảm quan cá nhân nhận thấy đá để dùng cho bê tông có dầu hiệu không đảm bảo chất lượng, đá phong hoá nhiều... Tuy nhiên, để xác định rõ nguyên nhân và biện pháp khắc phục, cần lấy một vài mẫu cột điện chưa đổ hãy hoặc cột đúc cùng số No mang đi kiểm tra, kiểm định độc lập và cơ quan chức năng cần vào cuộc điều tra rõ sự việc.

Cột điện bê tông ly tâm vẫn bị bão nhẹ quật gãy?

Vị kỹ sư xin giấu tên cho biết, cột điện bê tông ly tâm dự ứng lực hay cột điện bê tông cốt thép ly tâm là cột điện được sản xuất theo tiêu chuẩn mới TCVN 5847:2016 do Hội Bê tông Việt Nam biên soạn, Bộ Xây dựng đề nghị, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố. TCVN 5847:2016 thay thế cho TCVN 5847:1994 và TCVN 5846:1994.

Theo kỹ sư giấu tên, về lý thuyết là cột điện được thiết kế, đúc cột, kiểm định thi công lắp đặt ngoài hiện trường phải đạt được những yếu tố theo quy định của quy trình mới được đưa ra lắp đặt. Ngay cả các yếu tố, trường hợp bất lợi nhất như gió, động đất cũng được tính đến.

Tuy nhiên, sau cơn bão số 5 vừa qua, cần xem xét lại các vấn đề quản lý chất lượng từ khâu thiết kế, đúc cột, lắp đặt ở thực tế hiện trường để xem sai phạm ở chỗ nào.

Vị kỹ sư nói trên nhận định, về thiết kế được chuẩn hoá, định hình trong cả nước nên sai sót ở khâu này rất ít xảy ra. Tuy nhiên, trong quá trình đúc cột lại có thể xảy ra những vấn đề chất lượng vật liệu đầu vào: cát, đá, xi măng, thép, cáp dự ứng lực, nêm, neo không đảm bảo yêu cầu kỹ thuật.

"Cần phải làm rõ cát sử dụng nguồn ở đâu, thành phần hạt thế nào? Đá dùng có mỏ nào? Chất lượng đá có vấn đề gì hay không? Xi măng dùng xi măng gì (PC hay PCB), cáp dự ứng lực, nêm neo của hãng nào? Đã được kiểm định hay thí nghiệm các chỉ tiêu cơ lý hay chưa? Thiết bị phục vụ công tác căng kéo cáp: Kích còn kiểm định hay không?", vị này đặt câu hỏi.

Ông phân tích thêm, sai sót cũng rất dễ xảy ra nếu đơn vị đúc cọc, đơn vị đặt hàng, tư vấn giám sát không theo dõi sát sao... Nếu kích không đảm bảo yêu cầu có thể dẫn đến thừa lực kéo (cáp đứt) hoặc thiếu lực khiến cáp không đủ ứng suất để tham gia chịu lực. Cả hai việc này đều có khả năng làm cột gãy khi ngoại lực tác động vào.

Ngoài ra, cần làm rõ việc điểm định đánh giá từng No (một từ chuyên môn ý chỉ những cột được sản xuất cùng đợt) do đơn vị nào kiểm định, có kiểm định thật hay không hay chỉ là xuất kết quả cho phù hợp để xuất xưởng? Việc lắp đặt tại hiện trường thì công tác thi công giám sát có đảm bảo các yếu tố kỹ thuật theo chỉ dẫn hay chưa (kích thước hố móng, kích thước bê tông chân cột, chất lượng bê tông chân cột bị gãy) đều có thể dẫn đến việc đổ gãy cột khi có gió lớn.

"Khi nhìn nhiều cột điện ở Thừa Thiên - Huế bị gãy sau bão số 5, cảm quan cá nhân tôi nhận thấy đá để dùng cho bê tông có dầu hiệu không đảm bảo chất lượng, đá phong hoá nhiều. Phần bê tông giáp lõi cột cũng có dấu hiệu chất lượng kém, tỷ lệ kích thước chiếp trên 10%. Đối với các loại bê tông mác cao (mác 500) thời gian trộn phải đạt 180 giây. Tuy nhiên, ở các cột điện bị gãy vẫn dễ nhìn thấy các hạt cát sạn bên trong bê tông mà nguyên nhân có thể thời gian chưa đủ", vị kỹ sư phân tích.

Tuy nhiên, để xác định rõ nguyên nhân và biện pháp khắc phục, cần lấy một vài mẫu cột điện chưa đổ hãy hoặc cột đúc cùng số No mang đi kiểm tra, kiểm định độc lập và cơ quan chức năng cần vào cuộc để rà soát tất cả các lỗi có thể dẫn đến sai sót; nếu có sai phạm, phải xử lý nghiêm.

Tạm dừng sử dụng các cột điện ly tâm dự ứng lực

Trả lời báo chí, ông Hà Thanh Long - Giám đốc Công ty Điện lực Thừa Thiên - Huế cho hay, đây là lần đầu tiên trong 10 năm qua ngành điện bị thiệt hại nghiêm trọng như vậy. Cơn bão số 5 có gió cấp 7-8, giật khoảng cấp 10 nhưng số cột điện bị hư hỏng rất nhiều.

Theo thống kế của Điện lực tỉnh Thừa Thiên - Huế, gió bão quật gãy đổ hơn 400 cột điện. Cụ thể số lượng bị quật gãy là 272 cột, số còn lại bị quật đổ. Số lượng cột điện bê tông ly tâm dự ứng lực bị gãy là 30 cột (trung thế là 7 cột và hạ thế là 23 cột), chiếm tỉ lệ 11% tổng số cột bị gãy.

Giám đốc Công ty Điện lực tỉnh Thừa Thiên - Huế cho hay, theo thiết kế thì cột điện ly tâm dự ứng lực chịu được sức gió giật trên cấp 12. Theo thiết kế, loại cột này có khả năng chịu gấp đôi lực dự kiến tác động thực tế. Tuy nhiên, cơn bão vừa qua gió giật chưa đến cấp 12 nhưng nó vẫn bị gãy.

Theo ông Long, hiện ở Thừa Thiên - Huế có 2 loại cột điện gồm cột thép đúc truyền thống và ly tâm dự ứng lực. Theo đánh giá của các cơ quan chuyên môn, cột điện ly tâm dự ứng lực chịu lực tốt, nhưng có đặc tính giòn. Trong khi đó, cột đúc truyền thống có đặc tính dẻo.

Cột dự ứng lực được sản xuất theo tiêu chuẩn TCVN 5847:2016 và TCVN 6284-997. Trước khi xuất xưởng, sản phẩm này đã qua thí nghiệm về lực ứng xuất, thí nghiệm chịu đựng, phá hủy và được đóng dấu Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN).

Với những đặc tính trên và giá thành rẻ hơn từ 5-10% nên từ năm 2016, theo chỉ đạo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam, hầu hết tỉnh, thành đều sử dụng cột điện ly tâm dự ứng lực.

Cột thép đúc truyền thống hay ly tâm dự ứng lực cũng có lõi thép cả. Tuy nhiên, loại ly tâm dự ứng lực có các sợi thép chịu lực được kéo giãn khi đúc tại nhà máy.

Khi có lực tác động lớn làm gãy cột thì các sợi thép có xu hướng tụt vào bên trong khoảng 1cm nên người dân không thấy. Trước khi đưa cột điện dự ứng lực vào sử dụng đại trà, Hội đồng nghiệm thu Nhà nước nghiên cứu, đánh giá chất lượng đảm bảo. Việc chọn nhà sản xuất cũng được thực hiện qua việc đấu thầu công khai. Quá trình lắp đặt cũng đúng theo thiết kế đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Người đứng đầu Công ty Điện lực tỉnh Thừa Thiên - Huế cho hay, công ty điện lực cũng chỉ là đơn vị sử dụng chứ không sản xuất cột điện. Để xác định rõ nguyên nhân các cột điện bị gãy cần phải có sự đánh giá lại của hội đồng khoa học thì mới chính xác.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã yêu cầu các đơn vị trực thuộc nghiên cứu, đánh giá lại việc sử dụng cột điện ly tâm dự ứng lực. Trước mắt, ngành điện lực sẽ dừng sử dụng loại cột này để các nhà khoa học đánh giá lại xem việc sử dụng nó có phù hợp ở khu vực thường xuyên có bão như các tỉnh miền Trung.

Được biết, khi chưa có kết luận chính thức từ các cơ quan chức năng có chuyên môn, Công ty Điện lực Thừa Thiên Huế sẽ tạm dừng sử dụng các cột điện ly tâm dự ứng lực.

Cột điện bê tông ly tâm dự ứng lực sản xuất theo công nghệ thép được kéo ứng suất trước kết hợp với quay ly tâm bê tông mác cao (Mác 500) để tạo ra cột.

Cốt lõi của việc kết cấu bê tông ứng suất trước có khả năng chịu tải rất lớn là nhờ việc tạo ra các biến dạng ngược với khi làm việc bình thường.

Cột điện dự ứng lực có ưu điểm là mác bê tông cao hơn, chịu lực ở đầu cột lớn hơn. Do bê tông được ứng suất trước nên sản phẩm cột bê tông ly tâm dự ứng lực sẽ không bị biến dạng, bị nứt trong quá trình vận chuyển, lắp dựng và sử dụng. Thép sử dụng trong cột điện dự ứng lực sử dụng thép nhập hàm lượng cacbon cao hơn.

Trong quá trình tải trọng lực ở cột điện dự ứng lực cao hơn cột thông thường. Bên cạnh đó, chất lượng, thiết kế cột đều được kiểm tra định kỳ, mác bê tông đều đạt trên 500. Trong quá trình làm đều được kiểm soát, khi nhìn vào lỗ bên trong thấy bê tông đều bên trong là đạt chất lượng.

Do sử dụng bê tông và thép cường độ cao nên tiết diện cốt thép giảm, dẫn đến trọng lượng của sản phẩm giảm rất nhiều, thuận lợi cho việc di dời, vận chuyển, thi công, lắp dựng. Sản phẩm cột bê tông ly tâm dự ứng lực sử dụng phù hợp thích ứng với các vùng biển, nước mặn.

Ngoài ra, khả năng thiết kế những trụ điện có lực đầu trụ rất cao, khi kép đến tải trọng thiết kế có biến dạng dư rất thấp, có khả năng chịu lực nén, uốn, lực tải dọc rất cao. Bên cạnh đó, chất lượng tốt, giá thành giảm hơn so với bê tông thông thường