Theo Bộ Công an, dự thảo Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở kiện toàn 2 lực lượng là bảo vệ dân phố, Công an xã bán chuyên trách và các chức danh đội trưởng, đội phó đội dân phòng (không phải toàn bộ lực lượng dân phòng) thành một lực lượng thống nhất với tên gọi là lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở. Các chức danh tổ trưởng, tổ phó tổ bảo vệ an ninh, trật tự thuộc lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở đồng thời là đội trưởng, đội phó dân phòng.
Đối với chức danh đội viên đội dân phòng và chức năng, nhiệm vụ của lực lượng dân phòng thực hiện theo quy định của Luật Phòng cháy và chữa cháy. Tổng số người đang tham gia hoạt động trong lực lượng bảo vệ dân phố, Công an xã bán chuyên trách và các chức danh đội trưởng, đội phó đội dân phòng là khoảng 300.000 thành viên và khi kiện toàn thống nhất sẽ có khoảng 300.000 thành viên hoạt động trong lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở.
Hiện nay, toàn quốc có 103.568 thôn, tổ dân phố; 72.362 người tham gia hoạt động trong lực lượng bảo vệ dân phố, 89.045 Công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở; 19.390 Công an xã bán chuyên trách đang xem xét giải quyết chế độ, chính sách và 128.664 đội trưởng, đội phó đội dân phòng.
Theo quy định của dự thảo luật, tiếp tục sử dụng, kiện toàn thống nhất các lực lượng, chức danh đang hoạt động này và bố trí ở địa bàn thôn, tổ dân phố theo mô hình tổ bảo vệ an ninh, trật tự bao gồm các chức danh tổ trưởng, tổ phó và tổ viên tổ bảo vệ an ninh, trật tự.
Quy định này không làm tăng số lượng người tham gia hoạt động mà tiếp tục sử dụng lực lượng đang hiện có; không làm tăng chi ngân sách nhà nước và góp phần kiện toàn, tinh gọn thống nhất một đầu mối; cắt bỏ được các khoản chi hỗ trợ cho nhiều lực lượng hiện nay đang tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở; bảo đảm linh hoạt, chủ động, nhanh chóng trong chỉ đạo, điều hành, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự và phòng cháy, chữa cháy ở địa bàn cơ sở đồng thời khắc phục được những chồng chéo, mâu thuẫn trong thực hiện nhiệm vụ giữa các lực lượng và bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của các văn bản quy phạm pháp luật.
Về chế độ, chính sách, bảo đảm điều kiện hoạt động của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở, trên cơ sở số liệu báo cáo và lấy ý kiến tham gia của UBND, Công an 63 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương về thực trạng tổ chức, hoạt động, chế độ, chính sách, bảo đảm điều kiện hoạt động hiện nay của các lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách, Bộ Công an đã nghiên cứu và kế thừa các quy định của pháp luật hiện hành đã được thực tiễn kiểm nghiệm, đánh giá là phù hợp, còn giá trị để quy định đối với lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở bảo đảm cân đối trong tổng mức chi thực tế hiện nay của các địa phương đang thực hiện và không làm tăng chi ngân sách nhà nước khi luật này được ban hành.
Theo đó, dự thảo luật quy định lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được hưởng hỗ trợ thường xuyên hằng tháng; hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế; được trang bị công cụ hỗ trợ, hồ sơ, sổ sách cần thiết để thực hiện nhiệm vụ; bảo đảm trang phục, huy hiệu, phù hiệu, biển hiệu, giấy chứng nhận để thực hiện nhiệm vụ; lực lượng này tiếp tục sử dụng địa điểm, nơi làm việc trước đây đã bố trí cho lực lượng bảo vệ dân phố, Công an xã bán chuyên trách và sử dụng nhà sinh hoạt cộng đồng thôn để hoạt động.
