Ẩn sâu trong rừng nhiệt đới ở Guatemala có một trong những tàn tích nổi tiếng nhất của nền văn minh Maya: Một tòa thành cổ khoảng 2.000 năm tuổi được gọi là Tikal. Tuy nhiên, chúng ta biết nhiều về Tikal vì con người đã nỗ lực để đào và khôi phục nó. Trong khi đó, vô số tàn tích khác vẫn ẩn mình, bị phong ấn bên dưới rừng và lớp đất đá sâu. Alan Weisman - một giáo sư, nhà báo người Mỹ nói với Livescience: 'Thật đáng kinh ngạc về việc thiên nhiên có thể chôn vùi chúng ta nhanh đến mức nào'.
Cảnh tượng về khu rừng nhiệt đới ở Guatemala chứa di tích Tikal cho chúng ta cái nhìn thoáng qua về việc trái đất có thể thể trông như thế nào nếu con người đơn giản là ngừng tồn tại. Gần đây, ý tưởng đó đặc biệt phù hợp khi đại dịch Covid-19 hoành hành trên toàn cầu khiến con người phải ở trong nhà thường xuyên và các loài động vật khác có nhiều không gian sống hơn.
Các thành phố bị chôn vùi
Có một số lý thuyết về cách khiến con người tuyệt chủng nhưng chúng đều có thể sẽ không khiến loài người biến mất ngay lập tức. Tuy nhiên, việc tưởng tượng sự xóa sổ hoàn toàn, đột ngột của chúng ta khỏi trái đất - có lẽ là từ một loại virus đặc biệt, chưa được phát hiện là cách nhanh nhất để khám phá những gì có thể xảy ra khi con người tuyệt chủng.
Trong nghiên cứu của Weisman, ông cho rằng các thành phố sẽ là nơi thay đổi tức thì và mạnh mẽ nhất do sự thiếu hụt đột ngột của con người. Weisman cho biết nếu con người không chạy máy bơm chuyển hướng lượng mưa và nước ngầm dâng cao, tàu điện ngầm của các thành phố rộng lớn như London hay New York sẽ ngập lụt chỉ vài giờ sau khi chúng ta mất tích. Ông cho biết: 'Các kỹ sư nói với tôi rằng mất khoảng 36 giờ để các hệ thống tàu điện ngầm bị ngập hoàn toàn'.
Thiếu sự giám sát của con người, các trục trặc trong nhà máy lọc dầu và nhà máy điện hạt nhân sẽ không bị kiểm soát. Nó có thể dẫn tới các vụ hỏa hoạn lớn, vụ nổ hạt nhân và bụi phóng xạ sẽ tàn phá trái đất. Cùng với đó, sau sự tuyệt chủng của con người, chúng ta sẽ để lại hàng núi rác thải - phần lớn là nhựa. Chúng có thể tồn tại hàng nghìn năm và tác động tiêu cực đến động vật hoang dã.
Trong khi đó, chất thải dầu mỏ tràn hoặc ngấm xuống đất tại các khu công nghiệp hoặc nhà máy sẽ được phân hủy, 'tái sử dụng' bởi các vi sinh vật, thực vật. Tuy nhiên, các chất hữu cơ khó phân hủy do con người tạo ra sẽ không thể bị phân hủy trong tự nhiên ở thời gian ngắn. Một số chất thậm chí có thể tồn tại đến khi trái đất biến mất. Sự kết hợp của tất cả các chất thải ô nhiễm mà chúng ta để lại chắc chắn sẽ gây ra tác hại đối với môi trường sống của động vật hoang dã.
Khi các thảm họa ô nhiễm xảy ra và không có con người xử lý, nước chảy ngầm trong các thành phố sẽ ăn mòn cấu trúc kim loại giữ thành phố phía trên hệ thống giao thông dưới lòng đất. Toàn bộ các đại lộ sẽ sụp đổ và đột ngột biến thành sông giữa thành phố. Qua những mùa đông liên tiếp, nếu không có con người khử băng thường xuyên, vỉa hè sẽ nứt nẻ, tạo thành những hốc mới cho hạt giống bén rễ và từ đó cây xanh sẽ tràn ngập vỉa hè, đường xá. Điều tương tự cũng xảy ra với những cây cầu, nếu không có con người nhổ cỏ thì cây cối sẽ bén rễ giữa các lớp bê tông nứt nẻ. Tất cả những điều này có thể phá hủy cấu trúc của thành phố trong vài trăm năm.
Khi đó, môi trường sống trong lành sẽ mở ra, thiên nhiên sẽ 'dán' lên trái đất những khu rừng già trước đây là bê tông cốt thép. Những đồng cỏ, cây bụi, cây rậm rạp sẽ ở khắp nơi trong thành phố. Điều này sẽ khiến các thành phố dần dần chìm sâu dưới cây cỏ, bụi rậm và chìm sâu xuống lòng đất. Weisman cho biết thêm: 'Đường phố sẽ biến thành những đồng cỏ và những khu rừng lớn lên trong vòng 500 năm'.
Thế giới sẽ là một vùng hoang dã lớn
Nhìn ra ngoài thành phố là những vùng đất nông nghiệp rộng lớn hiện bao phủ một nửa diện tích đất có thể sinh sống của trái đất. Những nơi này sẽ có sự phục hồi nhanh chóng của côn trùng khi việc sử dụng thuốc trừ sâu và chất hóa học không còn nữa. Weisman nói: 'Một khi côn trùng hoạt động nhiều hơn thì thực vật sẽ tốt hơn nhiều và sau đó các loài chim cũng phát triển. Các môi trường sống của thực vật, đất, sông hồ, đại dương sẽ phục hồi, không bị ảnh hưởng sâu rộng bởi các nhà máy hóa chất gây ra với hệ sinh thái như ngày nay. Điều này sẽ khuyến khích nhiều động vật hoang dã hơn đến các vùng đất này sống'.
Sự chuyển đổi này sẽ dẫn tới sự gia tăng đa dạng sinh học trên quy mô toàn cầu. Các nhà nghiên cứu đã mô hình hóa sự đa dạng của các loài như sư tử, voi, hổ, tê giác và gấu trên khắp hành tinh và tiết lộ rằng thế giới từng đặc biệt phong phú về hệ động thực vật.
Tuy nhiên, điều đó đã thay đổi khi con người phát triển khắp hành tinh, săn bắt động vật và xâm chiếm môi trường sống của chúng. Soren Faurby - Giảng viên môn vĩ mô và tiến hóa vĩ mô tại Đại học Gothenburg, Thụy Điển giải thích: 'Khi con người di cư ra khỏi châu Phi và Á - Âu đến các khu vực khác trên toàn cầu, chúng tôi thấy tỷ lệ tuyệt chủng của các loài động vật tăng lên sau khi con người đến. Ở Úc, sự gia tăng tuyệt chủng diễn ra gần 60.000 năm trước. Ở Bắc và Nam Mỹ, sự gia tăng này diễn ra khoảng 15.000 năm trước, ở Madagascar và các đảo Caribe, sự gia tăng này được chứng kiến trong vài nghìn năm trước'.
Faurby nói với Live Science rằng nếu không có con người đi tới các vùng xa của Trái đất, làm giảm số lượng động vật hoang dã thì toàn bộ hành tinh sẽ có sự đa dạng như vùng Serengeti ở châu Phi ngày nay. Nhà nghiên cứu này nói: 'Đã từng có những động vật lớn ở khắp mọi nơi và sẽ như vậy nếu con người tuyệt chủng'. Nghiên cứu của ông cũng tiết lộ rằng nếu không có tác động nặng nề của con người thì miền trung Hoa Kỳ và các vùng của Nam Mỹ sẽ có những nơi giàu động vật hoang dã nhất trên trái đất ngày nay. Những động vật như voi sẽ xuất hiện nhiều ở vùng Địa Trung Hải và thậm chí tê giác sẽ xuất hiện ở hầu hết khu vực Bắc Âu.
Các nhà khoa học cho rằng nếu không có tác động của con người thì cả thế giới sẽ là một vùng hoang dã lớn. Tuy nhiên, Faurby và các đồng nghiệp tính toán ngay cả khi loài người đột ngột biến mất thì cũng mất hàng triệu năm để hành tinh này phục hồi sau những lần tuyệt chủng trong quá khứ.
Khi con người tuyệt chủng, trái đất sẽ trở nên đa dạng hơn. Tuy nhiên, sẽ phải mất một thời gian dài để hành tinh của chúng ta loại bỏ được hết tác động của biến đổi khí hậu. Ví dụ như carbon dioxide sẽ không lơ lửng trong khí quyển mãi mãi nhưng nó sẽ mất hàng nghìn năm để biến mất hoàn toàn. Đồng thời, tác động của biến đổi khí hậu sẽ còn tồn tại lâu dài ngay cả khi loài người đã tuyệt chủng.
Tuy nhiên, các loài động vật hoang dã sẽ tìm ra cách để chống lại điều này. Ví dụ như trong suốt kỷ Jura, lượng carbon dioxide trong khí quyển cao gấp 5 lần ngày nay dẫn đến sự gia tăng đáng kể nồng độ axit trong đại dương. Tuy nhiên, rõ ràng là đã có những loài sinh vật biển đối phó được với điều này và tiếp tục tiến hóa. Điều đó có nghĩa bất chấp sự khắc nghiệt của khí hậu và những tổn thất to lớn thì thiên nhiên vẫn sẽ tìm ra cách để các loài động, thực vật phát triển khi con người đã tuyệt chủng. Một ngày nào đó con người sẽ không còn ở trên trái đất nhưng điều đó sẽ không ngăn cả được phần còn lại của hành tinh này phát triển.
