Ngày xuân chơi chữ

Mỗi dịp xuân về, ai cũng náo nức nhộn nhịp mua sắm, trang hoàng nhà cửa và việc mua những "bức tranh chữ" về treo đón xuân như đã trở thành thông lệ của mọi nhà. Đó cũng là mùa "ăn nên, làm ra" của các nhà thư họa...

Mấy năm gần đây, dễ nhận thấy và náo nhiệt nhất chính là chợ... thư pháp ở góc đường Trương Định - Điện Biên Phủ (TP.HCM). Dưới bóng mát tàn cây ven đường, hàng chục chiếu vẽ chữ của các "anh đồ" bày san sát cạnh nhau, bị quây kín bởi những người mua chữ. Trên bờ tường rào, những bức thư pháp thành phẩm treo phất phới như làm tươi mới lại một nét văn hóa đậm tính dân tộc trên đường phố Sài Gòn.

Người đóng chốt "cựu trào" ở đây là Bùi Hiến với 7 mùa vẽ chữ. Anh cũng chính là người đầu tiên bắt chước người xưa đem chiếu thư pháp ra bày ở lề đường, theo đúng tinh thần của Vũ Đình Liên: "Mỗi năm hoa đào nở. Lại thấy ông đồ già. Bày mực tàu, giấy đỏ. Bên phố người lại qua...". Mấy năm đầu, "một mình, một chiếu" nên Bùi Hiến viết không kịp... thở, khách mua chữ tấp nập. Có năm "mát tay", anh thu nhập được hơn 20 triệu đồng! Những năm sau, các sinh viên mỹ thuật cũng ôm chiếu ra trải bên cạnh Bùi Hiến, hình thành một cái "chợ thư pháp". Tuy phải san sẻ lượng khách mua chữ nhưng Bùi Hiến rất vui được thế hệ đàn em tôn là "trưởng tràng" của cái chợ độc đáo này.

Không "lăn, lê, bò, toài" như Bùi Hiến nhưng mỗi dịp xuân về thì các Hội hoa xuân, hội chợ triển lãm mở ra khắp nơi và chỗ nào cũng có một góc thư pháp để đáp ứng nhu cầu rất văn hóa này của du khách thưởng xuân. Nhộn nhịp nhất vẫn là khu Công viên 30.4 (trước Hội trường Thống Nhất), hầu như các tay viết chữ gạo cội đều tập trung về đây: Trụ Vũ, Thanh Sơn, Song Nguyên... Mấy năm trước, ở Hội hoa xuân trong Công viên Tao Đàn, nhà nữ thư pháp Lãng Nhân đã dựng một căn gác bằng tre, gỗ rất thanh nhã để ngồi vẽ chữ. Nhóm Bút Việt của Giang Phong thì "giăng chữ" ở nhiều chỗ: Trung tâm Văn hóa (TTVH) Q.3 rồi rạp Nam Quang và năm nay sẽ ở Hội Mỹ thuật. Đầu xuân lễ chùa cũng sẽ gặp những phòng triển lãm thư pháp ở Thiền viện Vạn Hạnh, chùa Vĩnh Nghiêm với những Huỳnh Diệu, Tuấn Hải, Tế Thế, Gia Cẩn, Thiện Niệm...

Ở khu vực Gò Vấp có CLB Thư pháp Lạc Hồng (Nguyễn Tạc, Thiện Dũng, Hùng Quý, Kim Anh, Công Tấn); còn nhóm Văn Hải, Trần Bá Linh, Kim Long, Đăng Thu, Trần Duyên... thì đóng đô ở Thư quán Mỹ thuật quận 8. Văn Hải sở trường về môn thư họa chữ Việt (viết chữ và điểm xuyết tranh thủy mặc) cho biết anh thường được đặt vẽ những câu chúc thọ (như Phúc như Đông Hải trường lưu thủy. Thọ tỷ Nam Sơn bất lão tùng), chúc xuân (như Trúc báo bình an tài lợi tiến. Mai khai phú quý lộc quyên lai), vẽ con thú cầm tinh năm đó (năm nay là con heo, Đinh Hợi) hoặc vẽ hoa mẫu đơn (tượng trưng cho phú quý), bộ tứ quý (mai, lan, cúc, trúc), hoa đào... Cũng có nhiều người chỉ nhận viết ở nhà, tuy "ai biết thì đến" nhưng vẫn viết không ngơi tay như: Triều Nguyên, Phương Mai, Đăng Lan...

"Thư pháp chữ Việt" thực chất chỉ là viết các mẫu tự La-tinh bằng lối viết bay bướm, lả lướt (fantasy) cho nên có nhiều ý kiến cho rằng chỉ có loại chữ tượng hình như chữ Hán mới có lối viết thư pháp. Thế nên chúng ta không thể bỏ sót các hoạt động thư pháp của cộng đồng người gốc Hoa ở TP.HCM với các tên tuổi lớn như : Trương Hán Minh, Trương Lộ, Huỳnh Tuần Bá, Lý Khắc Nhu, Lý Tùng Niên, Quan Tồn Chí, Trần Xuyên, Huỳnh Phong, Ô Dân Phát, Triệu Minh, Trịnh Huy, Văn Tích Túc, Lý Trung Lương...

Và nơi hoạt động tích cực nhất chính là TTVH Q.5. Ngày 8/1/2007 vừa rồi, TTVH Q.5 đã mở cuộc thi Thư pháp chữ Hán mừng Xuân Bính Hợi dành cho các em học sinh thuộc các trường dạy tiếng Hoa (tiểu học và trung học) trên địa bàn thành phố (có đến gần 120 em của 9 trường tham gia dự thi). Đây là năm thứ 2 TTVH Q.5 mở cuộc thi Thư pháp chữ Hán mừng Xuân. Tuy nhiên, hoành tráng nhất vẫn là cuộc Triển lãm Mỹ thuật truyền thống (với hơn 20 lần tổ chức) có sự tham gia của hầu hết các họa sĩ gốc Hoa ở TP.HCM mà nòng cốt là các nhà thư họa kể trên. Triển lãm khai mạc trước Tết Nguyên đán và sẽ kéo dài cho đến Tết Nguyên tiêu (rằm tháng Giêng).

Bùi Hiến: "Chúng tôi sẽ mặc áo dài viết thư pháp"

Vào rằm tháng Chạp (tức ngày 4.2.2007) chúng tôi sẽ "xuống phố" và đến ngày Mùng 8 tết Đinh Hợi (24.2.2007) sẽ "cuốn chiếu". Vẫn là một đoạn ngắn ở góc đường Trương Định - Điện Biên Phủ. Cũng xin nói thật, trước đây khi chỉ có một chiếu của tôi thì tình hình trật tự không có gì đáng nói nhưng từ khi nơi đây bùng phát thành một cái "chợ" ỳ xèo tuy có phần nhộn nhịp, màu sắc hơn nhưng cũng phát sinh nhiều chuyện không kiểm soát được hết. Vừa rồi chính quyền phường, quận cũng đã có "nhắc nhở" và anh em chúng tôi gồm: Bùi Hiến, Thành Dũ, Nguyễn Văn Hải, Huê Nghiêm, Mai Khoa, Nguyễn Bảo, Nguyễn Bảy đã cam kết với chính quyền là sẽ luôn giữ tác phong "ông đồ": mặc áo dài, khăn đóng (đeo thẻ trên ngực áo) khi viết chữ. Tuyệt đối không để xảy ra tình trạng uống rượu, đánh bài, phát ngôn bừa bãi ở điểm phục vụ câu đối tết. Tránh tình trạng khách hàng để xe gây mất trật tự giao thông, không xả rác và giải tán trước 21 giờ... Nhân đây, xin cho chúng tôi được bày tỏ sự tri ơn đối với các cấp chính quyền đã thấu hiểu được nhu cầu văn hóa của người dân thành phố muốn mang những cái "lộc" bằng chữ về nhà mình trong ngày xuân hoặc tặng người thân, bạn bè những lời chúc tốt đẹp thể hiện qua những câu thơ, câu đối... nên đã cho phép chúng tôi duy trì hoạt động viết câu đối trên hè phố như là một nét văn hóa truyền thống không thể thiếu trong mỗi dịp tết cổ truyền.

Nguyễn Hiếu Tín
(Chủ nhiệm CLB Thư pháp Nét Việt - NVH Thanh niên TP.HCM):

"Đã hình thành một loại quà tặng văn hóa và trang nhã”

CLB Thư pháp Nét Việt gồm 27 thành viên, trong đó có 15 thành viên sinh hoạt thường xuyên mà đa số là sinh viên). Chúng tôi vừa tổ chức xong một cuộc triển lãm thư pháp tại NVH Thanh niên mang chủ đề Tết Việt qua nét bút (từ ngày 27 đến 31.1.2007). Sau triển lãm này cũng là thời điểm cận tết, lúc đó hầu hết thành viên ở CLB được mời đi... viết mướn ! Số là vài năm trở lại đây đã hình thành một dạng quà tặng mới trong trong các cơ quan tập thể, các công ty doanh nghiệp... Cuối năm, họ thường tổ chức Tất niên hoặc Hội nghị khách hàng và thay vì tặng quà cho người tham dự thì họ mời một (hoặc vài) "ông đồ" viết thư pháp tặng khách. Tôi nghĩ, đây là một loại hình quà tặng vừa tiết kiệm, vừa trang nhã lại hết sức văn hóa đồng thời cũng tạo thêm cho giới "ông đồ" chúng tôi một khoản thu nhập đáng kể trong dịp tết. Tuy nhiên cũng có hiện tượng nhiều sinh viên cứ lo mải mê "viết" mà lơ là việc "học", điều này cũng rất đáng lo ngại...".

Theo Huyền Nga - (TNO)