Benh bach hau
Truc khuan bach hau rat khoe, song rat lau trong gia mac va trong hong cua nhung benh nhan dang o thoi ky lai suc (o cho viem, toi 6 thang sau cay vi khuan van con moc). Nguoi ta cung thay no song rat lau (toi vai thang) tren cac do choi cua tre em bi benh bach hau, tren ao choang cua nhan vien y te, trong cac buong benh dieu tri bach hau. Tuy nhien, truc khuan gay benh rat nhay cam voi cac yeu to ly hoa. Duoi anh sang mat troi chieu truc tiep truc khuan bi chet sau vai gio, o nhiet do 58oC song duoc 10 phut, con trong phenol 1% hoac con chi co the song duoc 1 phut.
Cac bieu hien cua benh bach hau. Nguon anh: dshs.state.tx.us
Bieu hien cua benh
Bach hau hong mui:
Thoi ky toan phat, dac diem noi bat o thoi ky nay la su lan tran cua gia mac (co khi chi vai gio, doi khi toi vai ngay). Dau tien gia mac o mot ben amidan, roi lan sang ben kia trum len nua hoac ca luoi ga va cac cot cua man hau. Gia mac trang hoi xam, dinh chat vao niem mac, neu boc ra se chay mau, hach duoi ham sung. Benh nhan sot nhe, so mui mot ben.
Neu duoc dieu tri kip thoi co hieu qua, benh se dien bien lanh, gia mac se het sau 24-48 gio, khoi benh nhung con mang vi khuan toi vai tuan, co truong hop toi 1 nam.
Nhung truong hop khong duoc dieu tri kip thoi hoac khong hieu qua, benh se tien trien nang. Chi vai gio sau khi xuat hien gia mac xuat hien cac dau hieu nhiem doc nghiem trong. Luc nay gia mac lan khap hong, day, mau xam den, xuat huyet, nang mui, hach hai ben co hong sung to, dau, khong di dong lam co banh ra. O mot so benh nhan (10%) co chay mau mui, mau loi. Benh nhan dau, khi nuot va uong nuoc soc ra mui. Toan the trang rat yeu, xanh nhot, sot 39-40oC, tim moi va tu chi, met la, nhip tim nhanh, huyet ap ha, dau chi lanh, gan sung to... Benh nhan tu vong sau 24-36 gio, lau nhat 1 tuan trong tinh trang xuat huyet va suy nhuoc.
Doi voi the bach hau thanh quan:
Hiem co tien phat, thuong hau phat do khong duoc dieu tri kip thoi (sau bach hau hong), lua tuoi hay mac la tu 2-5 tuoi. Benh dien bien qua 3 giai doan.
Giai doan khan tieng: Benh nhan sot nhe 38oC, toan trang khong thay thay doi, tre chi hoi khan tieng, co ho nen thuong khong duoc chu y den. Dan dan chuyen thanh ho ong ong, tieng khan va mat tieng. Hoi chung ho khan va mat tieng la mot dau hieu quan trong de tien hanh tiem huyet thanh ngay, neu khong chi 1-2 ngay sau benh chuyen sang giai doan kho tho.
Giai doan kho tho: Moi dau thinh thoang lai xuat hien con kho tho voi dac diem: kho tho cham, co tieng rit, kho tho khi tho vao, chi xuat hien kho tho khi gang suc (an, uong, ho, khoc...) va vao buoi toi hay ban dem. Hay sau do xuat hien kho tho thanh quan lien tuc do hep thanh quan (do thanh quan bi phu ne, xung huyet o thanh quan va co co that cac co o hong). Tinh trang benh nhi rat nguy kich, tien dan toi giai doan ngat. Luc dau can phai mo khi quan ngay.
Giai doan ngat: Tre thiu dan di, khong giay giua, trong nhu nam ngu nen de nham tuong benh da bot. Kho tho thay doi theo kieu nhanh va nong, khong co tieng rit nua, nhung tim tai dan. Doi khi mat nhot nhat, moi tim, mach nho yeu, va mo hoi roi chet. Thoi gian bat dau bi benh den chet khoang 5-7 ngay (ty le tu vong cao khoang 25-70%).
Dieu tri: Nguyen tac dieu tri benh bach cau bao gom: Trung hoa doc to (bang huyet thanh); diet vi khuan (dung khang sinh); dieu tri ho tro (vitamin C, B16, B12...); dieu tri bien chung; cham soc.
Lieu thu nhat: khi tre duoc 2 thang tuoi;
Lieu thu 2: khi tre duoc 3 thang tuoi;
Lieu thu 3: khi tre duoc 4 thang tuoi.
Sau do, tuy dac diem dich te hoc bach cau o tung dia phuong, nen tiem nhac lai khi tre duoc 4-5 tuoi va co the nhac lai 1 lieu nua khi tre 7-9 tuoi bang vaccin DT (bach hau-uon van) hoac Td (toxoid bach cau).
BS. Nguyen Tien Dung
Vietbao (Theo: Suc Khoe & Doi Song)
