Quảng cáo - có cần tính giáo dục và văn minh?

Một thanh niên đang điều khiển xe máy thò chân khều chiếc mũ khiến một phụ nữ phải chạy ngược xuôi trên đường tìm mũ…Một người đàn ông ném mũ bay qua mặt người đi xe máy… rồi mắc phải gương ôtô… Vị khách mất món ăn khi chiếc mũ bay vào bát… Em bé đang sung sướng được mẹ mua cho chiếc kem, còn nâng niu chưa kịp ăn thì cũng bị chiếc mũ đó "ăn mất"… Dường như các công ty có quảng cáo mới chỉ quan tâm đến ''một vế'' là làm sao thu hút khách hàng chú ý tới sản phẩm của mình, mà quên mất quảng cáo cũng cần tính giáo dục và văn minh.

''Ngày nào mà tôi chẳng phải nhìn mông cô gái ấy vài lần!'' - anh Hàn Ngọc Bách, nhân viên bảo vệ chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nói với một thái độ không ra tếu táo chẳng ra bực dọc - ''Đang xem bóng đá cũng phải nhìn mông. Đang vừa ăn cơm vừa tranh thủ xem phim, cũng thấy quay mông ra! Không lẽ sản phẩm dùng vào đâu, phải chiếu đúng chỗ đấy mọi người mới biết tác dụng của nó hay sao? Nếu vậy, những sản phẩm như bao cao su, nước vệ sinh phụ nữ... sẽ phải chiếu chỗ nào đây nhỉ?''.

Không chỉ chổng mông vào khán giả truyền hình, người đi xe trên đường ngước mắt lên nhìn đèn tín hiệu giao thông... đèn xanh đèn đỏ chưa thấy đâu thì đập vào mắt lù lù một cái... mông tròn! Những cái mông này xuất hiện trên đường nhiều đến nỗi, có lần PGS - TS Hà Đình Đức (Hội bảo vệ thiên nhiên môi trường thủ đô) phải kiến nghị với thành phố, không thể để như vậy được, song kết quả tròn trĩnh một... số 0!!! Theo ông Hà Đình Đức, quảng cáo là cần thiết, nhưng phải ''trong văn hoá'' chứ không ''bất chấp'' văn hoá. Ai lại tên băng vệ sinh treo cao hơn cả tên các danh nhân (được lấy làm tên đường phố)... rồi khẩu hiệu mang tính quốc gia ở giữa, hai quảng cáo băng vệ sinh hai bên???

Quảng cáo - không còn phải bàn cãi gì nữa, là một công cụ đắc lực có tính quyết định đến thắng lợi của mặt hàng. Chẳng ai dại gì quảng cáo vào những con ngõ hẹp, những tờ báo ít người xem... thế nên quảng cáo trên các tuyến phố chính đông người, quảng cáo trên truyền hình được xem là hữu hiệu! Một quảng cáo sống động với tràn ngập những hình ảnh đẹp, độc đáo, kèm theo những bài hát đang thịnh hành trong và ngoài nước… từ già tới trẻ, có lẽ không ai cưỡng nổi ''ngó nhìn''?! Thế nhưng, hầu hết các quảng cáo hiện nay đều mới chỉ tính đến lợi ích cho công ty có mặt hàng cần quảng cáo, mà chưa chú trọng đến lợi ích của cộng đồng.

Bên cạnh những quảng cáo đi ngược lại cố gắng của thành phố nói riêng và cả nước nói chung nhằm chấn chỉnh ''văn minh đô thị'', cũng có những quảng cáo mang tính giáo dục tích cực không thể phủ nhận. Một quảng cáo đồng hồ tuy ngắn nhưng mang lại cảm giác thật dễ chịu cho người xem vì nó ngầm ý khuyên mọi người nên... đúng giờ! Chỉ chậm một phút là cánh cửa có thể đóng lại, chúng ta mất một cơ hội... Còn cảnh hỗn độn trên đường chỉ vì một chiếc mũ dạy người ta điều gì, hay nó chính là sự khơi nguồn cho một chuyện có thật xảy ra trên đường Phan Đình Phùng trưa nọ: một chị đi trên đường bị rơi chiếc mũ, ngay lập tức có thanh niên đi xe máy rà tới "hớt mất", cậu ngồi sau ném chiếc mũ sang ngang đường, hét to "Có OMO chứ?"…rồi cùng cười khoái trí. Họ có gì sai đâu, quảng cáo thế mà!

Chuyện thiếu văn minh, lịch sự trong quảng cáo không phải chỉ nằm ở những lời nói, hình ảnh mà nó đem đến cho người xem, mà ngay giữa những quảng cáo với nhau. Phát biểu tại một buổi sinh hoạt câu lạc bộ hàng giả - hàng thật của Hội bảo vệ người tiêu dùng gần đây, giám đốc Công ty quảng cáo Việt Anh có nhắc tới một nghị định ''cấm không cho dùng từ NHẤT khi quảng cáo''. Có lẽ bởi khi cho mình là nhất, những doanh nghiệp kia vô tình (hay cố tình) hạ thấp tất thảy đối thủ cạnh tranh một cách thiếu kiểm chứng và không được lịch sự cho lắm. Dự hội nghị này xong, quay về công sở, những người viết bài này giở một tờ báo ngày ra và bần thần khi đọc được dòng quảng cáo ''Tại sao tủ lạnh DAEWOO bán chạy nhất?'', rồi lại ''máy giặt hàng đầu tại Việt Nam''. Thế là, nghị định vẫn là nghị định, và cấm ''nhất'' liệu có cấm được hàng lô cách nói tương tự như ''hàng đầu'', ''số 1'', ''number one''...???

Không nên vì một lý do nào đó mà quên mất những thuần phong mỹ tục...

• Bình Thành - Hoàng Huy