Sử dụng Windows XP (phần 3)

Khi mới cài đặt hoặc mua về, hầu hết các hệ thống đều ổn định. Quá trình sử dụng mới phát sinh ra lỗi. Phần lớn các lỗi đều do sử dụng hoặc cài đặt phần mềm không đúng, không thích hợp.

6. Làm việc với phần mềm

Ứng dụng 32-bit:

Là một hệ điều hành 32-bit (trừ phiên bản 64-bit không phổ biến), nhìn chung Windows XP hỗ trợ tất cả các phần mềm 32-bit. Tuy nhiên, một số loại phần mềm, mặc dù là 32-bit, do được viết dành riêng cho các hệ điều hành trước Windows XP nên không hỗ trợ tốt Windows XP và còn có thể gây mất ổn định cho hệ thống. Đây thường là những ứng dụng có tác động trực tiếp vào hệ thống hoặc xử lý ổ đĩa ở mức độ thấp. Ví dụ: Ghost, Norton SystemWorks (bao gồm Norton Utilities, Norton Clean Sweap, Norton CrashGard, Norton Antivirus v.v.), Norton Internet Security (của Symantec); Drive Image, Partition Magic, Drive Copy (PowerQuest). Ngoài ra một số chương trình ghi đĩa phổ biến như: Easy CD Creator (Roxio), Nero Burning Rom (Ahead)... cũng nằm trong số này.

Với những kiểu phần mềm nói trên, cần phải tìm các phiên bản mà việc hỗ trợ cho hệ điều hành được ghi cụ thể (Designed for Windows XP). Hoặc sau khi cài đặt xong, bạn cần cài ngay phần “Update” (có thể tải về từ trang web của nhà sản xuất) trước khi sử dụng. Nếu không có phần Update để hỗ trợ Windows XP thì tốt nhất là không sử dụng các phần mềm này với Windows XP.

Lưu ý: Để Windows XP hỗ trợ nhiều phần mềm hơn, nên chạy “Windows Update” và cài đặt các phần Compatibity Update.

Ứng dụng 16-bit:

Windows XP cũng hỗ trợ các ứng dụng 16-bit, tuy nhiên, nếu có thể thì tốt nhất không sử dụng các ứng dụng này. Ứng dụng 16-bit thường khiến hệ thống chạy chậm đi (do phải tạo ra một “Máy ảo 16-bit”) và hay gây lỗi, đặc biệt khi bật/tắt máy hoặc log on/off. Có phần mềm, tuy là 32-bit, nhưng một phần của chúng lại là 16-bit. Ví dụ “Just Click’n’See 3.0” của Ban Mai là 32-bit, nhưng phần Textman6 được kèm trong phần mềm này lại là 16-bit. Nếu có thể, bạn cũng tránh không dùng phần mềm kiểu này.

Để biết có phần mềm 16-bit được cài đặt không, có thể làm như sau: Nhấn chuột phải vào một chỗ trống trên Task Bar -> Properties -> Task Manager -> chọn tab “Processes” -> xem trong danh sách nếu thấy có “ntvdm.exe” thì hiện có ứng dụng 16-bit trong hệ thống. Danh sách các ứng dụng này (nếu đang chạy) sẽ nằm ngay bên trên ntvdm.exe (và không có giá trị trong cột “Mem Usage”). Nếu không thấy “ntvdm.exe” thì vẫn có thể có ứng dụng 16-bit trong hệ thống, tuy nhiên, ứng dụng này chưa được chạy lần nào kể từ khi máy được bật lên.

Lưu ý: “ntvdm” (NT Virtual DOS Machine) là ứng dụng hỗ trợ các phầm mềm 16-bit và chỉ khởi động khi có một trong các chương trình 16-bit được khởi động. Tuy nhiên, khi đã chạy, ntvdm sẽ cứ tiếp tục chạy ngay cả khi các ứng dụng 16-bit đã được tắt. Lúc này (khi không còn ứng dụng 16-bit nào đang chạy nữa), có thể dùng “End Process” trong “Taskbar Manager” để tắt ntvdm đi nếu cần.

Một số điểm cần lưu ý khi cài đặt, sử dụng phần mềm:

- Chỉ cài những gì cần thiết: Càng nhiều phần mềm được cài đặt thì càng xuất hiện nhiều khả năng gây lỗi. Các phần mềm được viết ra là để chạy trong hệ điều hành, chứ không phải để chạy với các phần mềm khác (nhà lập trình không thể biết người dùng sẽ sử dụng những phần mềm gì). Vì thế, khi có nhiều phần mềm (được cài đặt và chạy song song) sẽ có thể xảy ra những vấn đề khó lường trước. Ngoài ra, quá nhiều phần mềm sẽ gây “mệt mỏi” cho hệ điều hành trong việc quản lý và phân chia tài nguyên khiến hiệu suất của máy giảm đi.

- Không nên cài nhiều ứng dụng có cùng chức năng (Ví dụ, cài hai trình ghi đĩa, hai trình chống virus...): Mỗi ứng dụng thường có xu hướng “chỉnh sửa” hệ thống để nó có thể hoạt động tốt nhất. Khi cài nhiều ứng dụng có cùng một chức năng, việc ‘chỉnh sửa” này sẽ được thực hiện theo các chiều hướng khác nhau trong cùng một số file hệ thống nhất định. Kết quả là một trong số các ứng dụng này có thể không hoạt động được, thậm chí cả hệ thống sẽ bị ảnh hưởng.

- Mỗi lần chỉ cài một ứng dụng: Cài xong, khởi động lại máy nếu được yêu cầu, rồi sau đó mới cài tiếp một ứng dụng khác. Cài đặt nhiều ứng dụng cùng một lúc (để tiết kiệm thời gian) sẽ khiến việc cài đặt có thể không được thực hiện hợp lý và đôi khi còn gây treo máy nếu một trong những ứng dụng thuộc loại “nặng ký”, chẳng hạn như Norton System Works 2002.

- Biết được mình đang cài đặt gì: Khi cài đặt, nếu có thể nên chọn kiểu cài đặt “Custom” (hoặc “Advanced”) để biết được mình cài gì, ở đâu và chỉ chọn cài các chức năng cần thiết. Ngoài ra, khá nhiều phần mềm, đặc biệt là những phần mềm miễn phí tải về từ Internet, thường kèm theo những phần mềm quảng cáo khác. Nếu có thể thì chọn không cài những thứ “bán kèm” này. Nhìn chung, khái niệm “miễn phí” là rất tương đối.

- Giảm tối đa các ứng dụng thường trú: Rất nhiều phần mềm rất “thích” được chạy liên tục và muốn được tự khởi động cùng với hệ thống (có biểu tượng ở phần cuối của Task Bar). Nếu không cần thiết thì nên chọn không cho các ứng dụng này chạy thường trú. Một số phần mềm thông dụng có tính năng thường trú không cần thiết có thể kể đến là: Real Player, Winamp, AOL, Norton SystemWorks (trừ Norton Antivirus)... Với các chương trình này, có thể vào phần Options (hoặc Preferences) rồi bỏ mục thường trú (hoặc tự động chạy) đi. Ngoài ra, còn có thể xem trong menu StartAll ProgramsStartup và xoá bỏ khỏi đây những trình không cần thiết phải khởi động cùng với hệ thống. Càng nhiều trình thường trú, hiệu suất của hệ thống (và đôi khi cả kết nối vào Internet) sẽ càng chậm.

Loại bỏ phần mềm:

Khi một phần mềm gây lỗi hoặc không cần thiết nữa thì nên loại bỏ khỏi máy (remove). Tương tự như các phiên bản trước, với Windows XP, người dùng cũng có thể sử dụng “Add/Remove Programs” trong Control Panel để làm việc này. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc loại bỏ không thực hiện được và báo lỗi. Lúc này, tốt nhất là cài lại phần mềm đó rồi mới tái thực hiện việc loại bỏ (nếu bộ cài đặt không còn nữa thì có thể sử dụng một tiện tích như “Norton CleanSweep” để làm việc này). Có khá nhiều kiểu remove khác khau, trong trường hợp có thể thì nên chọn kiểu “Custom” (hoặc “Advanced”) và remove tất cả mọi thứ. Rất nhiều ứng dụng muốn để lại “dấu ấn” của mình trong hệ thống và có thể gây lỗi về sau này.

Một số phần mềm kèm theo trong Windows XP, ví dụ Internet Explorer, Outlook Express, là không thể loại bỏ được (ít ra là ở thời điểm trước khi cài bản Service Pack 1 sắp được phát hành). Nếu cố ý loại bỏ chúng (dùng “tweak” hoặc xoá các file và thư mục của chúng đi) sẽ gây mất ổn định cho hệ thống.

7. Một số phần mềm cần thiết

Ứng dụng đầu tiên mà người dùng cần cài ngay là một phần mềm chống virus thường trú. Hiện thời tốt nhất là Norton Antivirus 2002 (NAV). Sau khi cài xong, cần chạy “Live Update” (máy phải nối mạng Internet) để tải về các thông tin về virus cập nhật nhất. Sau này, người dùng nên chạy “Live Update” thường xuyên để đề phòng những virus mới. NAV cần được để ở chế độ chạy thường trú và khởi động cùng với Windows (đây cũng là chế độ mặc định). NAV có thể phát hiện và ngăn chặn hầu hết các loại virus, ngay cả những virus có ở trong các file nén (.zip, .rar, .cab v.v.) và lây lan qua e-mail hoặc trôi nổi trên mạng.

Ứng dụng tiếp theo là một phần mềm công cụ và sửa lỗi. Hiện nay, Norton Utilities 2002 (NU) rất phổ biến và cũng là tốt nhất. Phần mềm này bao gồm khá nhiều công cụ cho phép sửa lỗi của đĩa, của Registry và một số lỗi thông thường khác. Ngoài ra, NU còn cung cấp một số công cụ cũng khá tiện lợi khác như: Wipe Info (xoá hoàn toàn những thông tin cần xoá trên đĩa), System Information (thông tin về hệ thống), Speed Disk (trình dồn đĩa tương tự như Defragmenter của Windows, nhưng nhanh và hiệu quả hơn) v.v..

Lưu ý: Cả NAV và NU đều là sản phẩm của Symantec và là một phần của bộ phần mềm có tên Norton SystemWorks (nên dùng phiên bản 2002). Người dùng có thể mua lẻ từng ứng dụng hoặc mua cả bộ này.

Windows XP hỗ trợ font Unicode rất tốt. Vì vậy, việc đọc văn bản (và website) được soạn thảo bằng font Unicode sẽ rất dễ dàng. Tuy nhiên, để gõ được tiếng Việt sử dụng loại font này cần phải có một bộ gõ. Bộ gõ tốt nhất hiện nay là Unikey . Đây là một ứng dụng có kích thước rất nhỏ, bao gồm một file duy nhất (nếu không kể phần trợ giúp) và không yêu cầu phải cài đặt. Ngoài ra, Unikey cho phép gõ tiếng Việt dùng font Unicode mà không cần sử dụng Clipboard nên người dùng sẽ không gặp phải những lỗi phổ biến như: khi gõ bị cách chữ, mất chữ sau khi bỏ dấu... thường thấy ở các bộ gõ khác.

Chú ý: Không nên dùng các bộ gõ quá cũ, như ABC 2.0, Vietkey 4.x, FreeCode v.v., để gõ tiếng Việt trong Windows XP (và Windows 32-bit nói chung). Các bộ gõ cũ khi cài đặt thường thay thế font hệ thống của hệ điều hành bằng font tiếng Việt kiểu cũ và làm hỏng khả năng hỗ trợ Unicode của Windows XP. Trường hợp đã “trót” cài rồi, cần loại bỏ đi và sử dụng “System Restore” để hoàn trả hệ thống về thời điểm trước khi cài.

Đông Ngô

Còn nữa