Châu Á hùng cường

Thiên địa anh hùng - phim đại diện Trung Quốc tham dự Oscar 2004

Trong những năm gần đây, điện ảnh Châu Á (ĐACA) đã có những bước đột phá lớn đến kinh ngạc. “Hùng cường” là từ có thể thể hiện được tính chất của công nghiệp ĐACA hiện nay.

Nếu trước đây, khi nghĩ đến những phim Châu Á nổi tiếng, người ta thường nghĩ tới những phim kinh phí thấp, giàu ngôn ngữ điện ảnh nhưng nghèo nàn các giá trị thương mại và hầu như chẳng may khi đạt doanh thu cao thì hôm nay, những nhà làm phim châu Á, từ khu vực Nam Á đến Hàn Quốc, từ Nhật Bản đến Trung Hoa đại lục đều chuyển sang làm những bộ phim xứng tầm quốc tế nhưng không chỉ để tranh giải thưởng mà còn hốt bạc lớn tại các phòng vé.

Châu Á có một thế mạnh về văn hóa và lịch sử lâu đời. Những giá trị truyền thống đặc trưng được các nhà làm phim khai thác triệt để trong các siêu phẩm của họ nhằm giới thiệu nền văn hóa này ra khắp thế giới. Đề tài lịch sử được khai thác ở mức độ hoành tráng, quy mô với những góc nhìn mới, hiện đại hơn, táo bạo hơn.Với phương Tây, chính sự khác biệt, mới lạ về văn hóa và lịch sử được thể hiện qua điện ảnh đã làm họ chú ý nhiều hơn về ĐACA .

Ngọa hổ tàng long chính là bộ phim tiêu biểu. Dù được làm bởi một người Trung Hoa sinh sống làm việc tại Mỹ cũng như cách đặt vấn đề, nhìn nhận vấn đề rất phương Tây thì Ngọa hổ tàng long vẫn khiến khán giả phương Tây lên cơn sốt vì những người bay trên ngọn trúc, những pha đấu kiếm trên các nóc nhà.

Khán giả Châu Á đã quá quen thuộc với dòng phim này, nhưng với khán giả phương Tây thì đây đúng là một phim khiến họ “mở rộng tầm mắt”. Sự thành công của Ngọa hổ tàng long

giống như quả bộc phá làm nổ tung những vách ngăn bấy lâu cản đường ĐACA tại thị trường quốc tế.

Trung Quốc thực hiện liền một loạt phim kinh phí cao, nhắm vào thị trường quốc tế. Anh hùng của Trương Nghệ Mưu không chỉ là một phim võ hiệp. Những giá trị về văn hóa Trung Hoa như hội họa, âm nhạc, phong thủy được lồng giữa vấn đề lịch sử và chính trị trong bộ phim khá nặng, cũng vì lẽ đó phim rất thành công tại Châu Á nhưng phương Tây không dễ nắm bắt được hết. Năm nay, Thiên địa anh hùng sẽ thay mặt điện ảnh Trung Quốc đến tham dự Oscar vẫn với tiêu chí giới thiệu chữ “hùng”, chữ “cường” của con người và lịch sử Trung Hoa.

Vô gian đạo - phim đoạt doanh thu cao hàng đầu và đoạt hết các giải thưởng diện ảnh của HongKong năm 2002

HongKong, với lịch sử điện ảnh khá nổi tiếng tại khu vực Châu Á, cũng bắt đầu chuyển mình để tìm lại thời vàng son oanh liệt. CEPA(Thỏa thuận hợp tác kinh tế giữa Trung Hoa đại lục và đặc khu Hong Kong) được ký kết hồi hè như chìa khóa mở cửa cho điện ảnh Hong Kong phát triển mạnh mẽ hơn. Theo thỏa thuận này, Trung Quốc sẽ đầu tư kinh phí cho những phim Hong Kong nói tiếng Hoa trước sự ồ ạt của các ngôi sao Hong Kong như Thành Long, Dương Tử Quỳnh, Lý Liên Kiệt cứ mải mê làm phim nói tiếng Anh mà bỏ quên thị trường Trung Hoa- Hong Kong rất lớn. Chính phủ Trung Quốc hi vọng rằng với CEPA, điện ảnh HongKong sẽ tiếp tục cho ra đời những bộ phim thành công về mặt doanh thu như Vô gian đạo hay Đội bóng thiếu lâm.

Tại Hàn Quốc, Thái Lan và Singapore, điện ảnh chưa vươn ra quốc tế mạnh mẽ như Trung Quốc- HongKong nhưng rõ ràng họ đang rất hưng phấn trước những thành công trong nước.

Sử thi Suriyothai - bộ phim tốn tiền nhất Thái Lan (250 triệu bath) do thái tử Thái Lan làm đạo diễn

Thị trường phim Hàn Quốc sôi động với những bộ phim đạt doanh thu khổng lồ ở trong nước lẫn các nước Đông Nam Á như Cô bạn gia sư, Hồi ức kẻ sát nhân, Vợ tôi là gangster 2 hay Câu chuyện về hai chị em gái.

Thái Lan cũng mong chờ nhiều vào những thành công lớn hơn ở ngoài nước với những bộ phim đã rất ăn khách trong nước như Sử thi Suriyothai, Những qúy bà sắt và Nước mắt của hồ đen. Thái Lan không phải là nước Đông Nam Á duy nhất có đủ cơ sở để tự tin cho những thành công này.

Singapore, một nước rất nhỏ nhưng cũng sản xuất ra được một số bộ phim điện ảnh gây chú ý dư luận trong thời gian qua nhờ sự hỗ trợ mạnh mẽ từ phía chính phủ. I not stupid là một trong những bộ phim rất ăn khách tại nước này và khu vực Châu Á.

Devdas - diễn viên đẹp, vũ đạo, âm nhạc sôi nổi, bộ phim là một trong những thành công lớn về mặt doanh thu của Hollywood năm 2002

Bollywood, nơi sản xuất nhiều phim nhất trên thế giới, cũng đang chuyển mình. Không chỉ là thị trường trong nước, nhưng nhà làm phim Ấn Độ bắt đầu để ý đến thị trường phim quốc tế và quyết thay đổi tiêu chí làm phim sao cho phim ảnh Ấn Độ có thể chen chân vào Hollywood với những phim thương mại hấp dẫn. Devdas, Monsoon wedding là những ví dụ tiêu biểu: thành công cả về mặt nghệ thuật lẫn đạt doanh thu cao không chỉ tại Ấn Độ mà còn ở nhiều nước trên thế giới.

Không chỉ là vấn đề đầu tư cho phim mà chính phủ Ấn Độ quyết định nâng cấp tất cả rạp chiếu bóng tại New Delhi thật hiện đại để khuyến khích các nhà làm phim phải làm phim thật chất lượng ngang tầm với rạp chiếu bóng. Bên cạnh đó, Ấn Độ cũng kêu gọi sự hợp tác từ phía Hollywood để làm những phim có thể tiến vào thị trường Mỹ, cũng đồng nghĩa là dễ gây tiếng vang tại nhiều nước khác trên thế giới. Bend it like Beckham, bộ phim cho đạo diễn Anh gốc Ấn Gurinder Chadha đã thành công và gây tiếng vang nhờ sự kết hợp này.

Nhật Bản vẫn luôn gây sốc thế giới bằng những đề tài táo bạo, những cái nhìn cực đoan nhưng ẩn sau đó là những triết lý về cuộc sống. Sau thành công của Battle Royale, một phim bạo lực đến kinh hoàng về một đạo luật kỳ quặc mang tên Battle Royale buộc các học sinh của một lớp học được lựa chọn lên một hòn đảo và chơi trò…giết nhau cho đến khi chỉ còn một người sống sót. Phần hai của bộ phim vừa tiếp tục ra mắt với hy vọng sẽ tiếp tục thành công lớn về mặt thương mại. Spirited away của đạo diễn Hayao Miyazaki đạt doanh thu kỷ lục tại Nhật Bản và gây chú ý ở nhiều nước khác trên thế giới. Ringu, một phim kinh dị Nhật được làm đến ba phần tiếp vẫn chưa thỏa cơn sốt của khán giả hâm mộ bộ phim…

Thế nhưng điều đó không có nghĩa là phim Châu Á chỉ chạy theo đồng tiền mà quên đi những giá trị nhân bản.

Zatoichi đoạt giải LHP Toronto

Tại LHP Toronto vừa qua, điện ảnh Châu Á đã tạo nên một điểm hút mạnh mẽ qua những phim của Iran, Nhật Bản hay Brutan. Khán giả phương Tây giật mình vì bộ phim của đạo diễn Im Sang Woo (Hàn Quốc) Vợ một luật sư vì cách đặt vấn đề cũng như những hình ảnh táo bạo về người phụ nữ cảm thấy mình bị gò bó trong đời sống tình dục và muốn bung ra khỏi nhà tù vô hình đó. Zatoichi của đạo diễn Nhật lừng danh Takeshi Kitano tạo ra nhiều tranh cãi rằng phim có quá bạo lực và tân tiến hay không, nhưng điển chung thì mọi người vẫn yêu thích và đánh giá cao bộ phim này. The Tesseract của đạo diễn Oxide Pang có một "hồng nhan bạc phận" kiểu phương Tây hơn trong trang phục áo da, súng, mô tô thể hiện chất phim noir (phim xã hội đen phương Tây).

Phim nghệ thuật của Ấn Độ với thế mạnh phim về nữ giới đã có nhiều phim ấn tượng: A Nation vithout women (vừa đoạt giải thưởng của các nhà phê bình tại LHP Venice ) giới thiệu một viễn cảnh đáng sợ khi người ta chỉ chăm chăm sinh con trai vì trọng nam khinh nữ. A tale of a naughty girl kể về cô bé Lati 14 tuổi muốn tìm mọi cách thoát khỏi đám cưới mà em bị ép lấy một lão già dê. A peck on the check lại là một câu chuyện ly kỳ hơn kể về một cô gái sống hạnh phúc với ba mẹ mình cho đến một ngày sinhnhật của cô, ba mẹ cô gái cho biết cô chỉ là con nuôi của họ. Cảm thấy bàng hoàng, thế rồi cô gái quyết định đi tìm mẹ ruột của mình dù phải lặn lội đến Sri Lanka, nhưng tại đó, cô chứng kiến những sự thật đau lòng hơn...Bộ phim không chỉ được đánh giá cao về nghệ thuật mà còn là một phim ăn khách vì tình tiết phim xúc động, dù rằng nó vẫn ca múa hát như một phim Bollywood thông thường.

Sự thành công của điện ảnh Châu Á cũng khiến Hollywood phải lưu tâm. Khán giả Mỹ khá khó chịu, họ không thích coi phim nổi tiếng nước ngoài đọc phụ đề, cũng không thích những gì quá khác biệt văn hóa, nhưng nếu không khai thác những bộ phim Châu Á thành công trong thời gian qua thì với các nhà kinh doanh điện ảnh Mỹ, đó là một thiếu sót lớn.

Nhiều hãng của Mỹ đã nhanh chóng mua lại bản quyền của các bộ phim Châu Á thành công để dựng lại thành một phiên bản phim Mỹ mà The Ring, My wife is gangsters, Il mare là những ví dụ. Không chỉ thế, hãng Warners Bros (Mỹ) còn quyết định đầu tư vào thị trường phim Châu Á với Tiếng sét ái tình, bộ phim nói tiếng Hoa đầu tiên mà hãng bỏ tiền ra sản xuất. Trước đó, Columbia Pictures đã đầu tư cho Những cô gái hành động và Thiên địa anh hùng.

Thật ra ngay chính bản thân của các hãng phim Châu Á cũng đã ít nhiều có sự ảnh hưởng qua lại. Bộ phim Thái Ong-Bakmuay Thai warrior là một phim đang thắng đậm tại các phòng vé nước này khi mượn một kịch bản phim gần kiểu HongKong như phim Lý Tiểu Long hay Thành Long: một cậu bé miền quê lên thành phố và bị lôi vào đủ thứ trò đánh đấm để biểu diễn các pha hành động gay cấn hấp dẫn. Spring, summer, fall, winter...and spring của Hàn Quốc giống hệt một phim Nhật Bản. Ngay cả Anh hùng của Trương Nghệ Mưu cũng mang đầy màu sắc của bộ phim Rashomon (Trong rừng trúc).

Sự sôi động và tiếng vang của ĐACA còn nằm ở chỗ giao lưu, kết hợp giữa các nền điện ảnh. Các diễn viên Trung Quốc sang Hàn quốc đóng phim, các đạo diễn Thái Lan làm phim cho Hong Kong, như Chương Tử Di có mặt trong phim Tử Điệp của Nhật Bản, anh em đạo diễn họ Pang người Thái làm phim Con mắt cho HongKong...

Sự hỗ trợ nhau về nhiều mặt, từ kỹ thuật làm phim, trình độ làm phim, diễn viên, đạo diễn đến kinh phí đã giúp những bộ phim của Châu Á ngày càng có chỗ đứng trên trường quốc tế, khẳng định chữ "hùng cường" không phải quá lời bởi những thành công đã, đang và sẽ đạt được.

PHANXINÊ (ĐAKT)