Trung Quốc phải ưu ái kinh tế tư nhân

Khu vực này có tầm quan trọng sống còn với nền kinh tế, vì thế mà giới lãnh đạo Trung Quốc phải tính sửa đổi hiến pháp , để các xí nghiệp tư nhân có vị thế pháp lý ngang với quốc doanh. Nhưng như thế vẫn chưa đủ. Đó là nhận định của Stephen Green, giám đốc Chương trình châu Á, Viện nghiên cứu quốc tế Hoàng gia Anh.

Ông Green cho rằng ngay từ những ngày đầu của cuộc cải cách kinh tế ở thập kỷ 70, chính dân chúng là người bỏ tiền của mình vào kinh doanh - mở nhà hàng, làm hàng tiêu dùng, làm thuốc bắc - và nâng cao mức sống. Quá trình chuyển đổi kinh tế ở Trung Quốc không ầm ĩ như ở Nga, mà diễn ra âm thầm.

Kết quả là các công ty tư nhân hiện chiếm tới 60% giá trị nền kinh tế Trung Quốc. Theo số liệu thống kê chính thức năm 2001, Trung Quốc có 26 triệu doanh nghiệp nhỏ dưới 8 nhân công, 2,3 triệu công ty tư nhân, tạo việc làm cho 73 triệu người.

Động lực của khu vực tư nhân thể hiện rất rõ. Từ 1999 đến 2001, doanh số của các công ty này tăng 62%, cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng kinh tế cả nước là 16%. Con số này thậm chí còn thấp hơn mức thực tế, do các doanh nghiệp khai man để trốn thuế.

Việc nhận ra sự cần thiết thay đổi hiến pháp ở giới lãnh đạo cấp cao diễn ra khá chậm chạp. Lần sửa đổi mới nhất vào năm 1999 chỉ nâng cấp các công ty tư nhân, từ "một thành tố bổ trợ" lên "bộ phận quan trọng" của nền kinh tế. Tuy nhiên, những điều mà các doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc thực sự cần nhất hiện nay là tài chính, thuế và quản lý.

Đầu tiên và quan trọng nhất là tiền. Thập kỷ 90, bốn ngân hàng lớn nhất Trung Quốc bị thống trị bởi sự độc quyền của nhà nước. Giờ đây, chúng đã được phép mở các bộ phận đặc biệt chuyên cung cấp tín dụng cho các xí nghiệp tư nhân vừa và nhỏ (SME). Năm ngoái, Ngân hàng Nhân dân Trung Hoa công bố kế hoạch cho phép các ngân hàng và tổ chức tín dụng nhỏ được đăng ký kinh doanh.

Hiện các công ty tư nhân cỡ lớn và có quan hệ tốt đã dễ dàng vay tiền ngân hàng. Tuy nhiên, hầu hết các SME còn vấp phải nhiều khó khăn. Một trong những vấn đề quan trọng nhất là lãi suất. Ngân hàng trung ương định ra mọi tỷ lệ, các ngân hàng thương mại chỉ được phép cho vay với mức lãi suất cao hơn tối đa là 30% so với mức cơ bản do trung ương quy định. Biên độ này không đủ trang trải những rủi ro có thể xảy ra, và hậu quả là không mấy ngân hàng thương mại đồng ý cấp tín dụng cho SME. Vì thế, nới lỏng kiểm soát lãi suất - vấn đề vốn được bàn cãi nhiều năm nay - là điều các ngân hàng thiết tha mong muốn để có thể vừa cho vay vừa bảo đảm bù đắp rủi ro.

Mặt khác, cẩn trọng cũng là không thừa. Nếu đường đi của các khoản tín dụng có đích đến là thị trường chứng khoán thất thường hay bong bóng bất động sản của TQ, thì ngân hàng sẽ hứng đòn. Nếu các nhà băng không đánh giá chính xác tài sản của các SME, hoặc thậm chí các xí nghiệp quốc doanh yếu kém, họ sẽ phải đón nhận một làn sóng nợ khó đòi mới.

Vấn đề thứ hai đối với các SME là mức thuế nặng. Nghiên cứu mới đây của Hiệp hội công nghiệp TQ (NIA) cho thấy trong 7 năm qua, lợi nhuận trung bình của các công ty tư nhân giảm từ 34.000 USD xuống 25.000 USD, tỷ lệ lãi từ 23,5% xuống 8,4 %. Một trong những lý do là sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Những rào cản độc quyền đối với một số ngành đã được xoá đi.

Một khó khăn nữa là sự tăng thuế và cách thức thu - cái mà chính phủ đang tìm cách cải thiện. Mỗi khi chính quyền địa phương muốn tăng thu, các doanh nghiệp tư nhân lại trở thành mục tiêu tiềm tàng. Với mức thuế thu nhập công ty 33% hiện hành, có tới 4 trong số 5 công ty không đóng. Tình trạng áp thuế tạm thời khiến các doanh nhân không hài lòng và muốn có một hệ thống minh bạch và quy chuẩn hơn.

Điều ước thứ ba của các SME là quản lý. Năm 2001, cựu tổng bí thư Giang Trạch Dân kêu gọi các công ty thành lập các chi bộ đảng. Lời hiệu triệu này gần như rơi vào quên lãng, số liệu của NIA cho hay chỉ 20% công ty thực hiện. Sự quản lý phải được thực hiện bằng phương thức khác. Chính phủ có thể điều hành tốt hơn bằng cách thu nạp những doanh nhân ôm ấp các ý tưởng có lợi cho kinh doanh, chủ trương mức thuế hợp lý và điều chỉnh việc thực hiện các chỉ thị của đảng cầm quyền. Họ cũng sẽ vận động cho hoặc chống các chính sách an sinh xã hội, cạnh tranh quốc tế... và các vấn đề liên quan đến kinh tế khác. Thực ra, ý tưởng dành những vị trí quan trọng ở cấp địa phương đã được đưa ra tại Đại hội đảng cộng sản Trung Quốc 16/11 năm ngoái, khi các đại biểu nhất trí với thuyết "ba đại diện" của ông Giang.

(Theo FT)