Schwarzenegger đắc cử, niềm vui và nỗi lo của đảng Cộng hoà

Ngôi sao hành động Schwarzenegger phát biểu sau chiến thắng.

Chiến thắng của "người hùng cơ bắp" trong cuộc bầu cử thống đốc bang California là một lợi thế với đảng Cộng hoà. Tuy nhiên, nó cũng đánh dấu làn sóng chống người đang nắm quyền trong cử tri. Là tiếng súng đầu tiên cho năm bầu cử 2004, cuộc bỏ phiếu này cho cả hai đảng lý do để hy vọng và lo sợ.

Trong cơn địa chấn chính trị, cuộc bầu cử lại ở California chứng tỏ một sự kiện độc nhất vô nhị. Đó là sự kết hợp của nhiều vấn đề - tình hình ngân sách khó khăn, thống đốc không được yêu mến và một đối thủ nổi tiếng có sức lôi cuốn cử tri - điều khó có thể xảy ra ở một nơi khác.

Về cơ bản, thắng lợi tuyệt vời của đảng viên Cộng hoà Arnold Schwarzenegger có thể là tin tức tốt lành với Tổng thống Bush. Đảng Cộng hoà giờ kiểm soát ghế thống đốc của những căn cứ chính của đảng Dân chủ, từ New York, Massachusetts tới California. Điều này tạo cơ sở để họ lôi kéo cử tri bỏ phiếu cho mình vào năm 2004, và buộc phe Dân chủ phải bỏ ra những nguồn lực quý giá để bảo vệ mảnh đất của mình. Ở California, kết quả kiểm phiếu cho thấy những xu hướng đáng lo ngại tiềm tàng với đảng Dân chủ, vì Schwarzenegger giành được sự ủng hộ đáng kể của những khối Dân chủ quan trọng, trong đó có phụ nữ, thành viên công đoàn và người gốc Mỹ Latin.

Chắc chắn, cựu ngôi sao hành động có khả năng trở thành một ngôi sao trong chốc lát trong đảng Cộng hoà, và là một nhân vật quan trọng trong chiến dịch gây quỹ của đảng trên toàn quốc. Trên thực tế, Bush có thể bắt đầu hưởng lợi từ chiến thắng của Schwarzenegger sớm nhất là trong tuần tới, khi ông tới California để tham gia hai cuộc gây quỹ.

Và với tư cách là đảng viên Cộng hoà nổi tiếng nhất ở Mỹ, ngoài Tổng thống Bush, Schwarzenegger có thể đóng vai trò trong định hình hình ảnh của đảng, đưa nó vào vị trí trung tâm. Tân thống đốc, người tự nhận mình là một nhân vật bảo thủ về tài khoá nhưng ôn hoà về xã hội trong chiến dịch vận động, ủng hộ quyền nạo phá thai và quyền của người đồng tính ái, có thể thu hút được thêm cử tri mới vào lều của đảng Cộng hoà. "Ông ấy sẽ là bộ mặt mới của đảng", Sarah Chamberlain Resnick, giám đốc nhóm ôn hoà Main Street Partnership của đảng Cộng hoà, cho biết. "Ông ấy đã làm nhiều việc để đưa đảng Cộng hoà vào thế kỷ 21".

Trong khi đó, các nhà phân tích cảnh báo Gray Davis bị lật đổ không phải vì theo đảng phái, mà do dân chúng bất mãn với người đang nắm quyền. Xu hướng này đã được phản ánh trong tỷ lệ ủng hộ thấp dành cho nhiều thống đốc khác trên toàn quốc, và có thể cuối cùng cũng đe doạ chính ông Bush. "Cử tri tức giận đã quay trở lại", người đi thăm dò ý kiến độc lập John Zogby, cho biết. "Những cử tri tức giận đã "nghỉ phép" trong gần một thập kỷ. Giờ họ muốn tình hình khó khăn chấm dứt, họ muốn thay đổi".

Nhiều ứng viên tổng thống của đảng Dân chủ đã bắt đầu lấy cuộc bầu cử lại thống đốc ở California làm một cảnh báo trực tiếp với Tổng thống Bush. Cựu thống đốc bang Vermont Howard Dean ra tuyên bố đổ lỗi cuộc bầu cử lại và các khó khăn khác của những thống đốc đương nhiệm là do chính sách kinh tế "gây tàn hại" của người đứng đầu Nhà Trắng. "Cuộc bầu cử lại ở California là do quá nhiều người cảm thấy thất vọng với tình hình", ông nói. Cựu thống đốc dự đoán tháng 11 tới, nỗi tức giận có thể hướng vào một người đang nắm giữ chức vụ khác... ở trong Nhà Trắng.

Mặc dù hầu hết ứng viên Dân chủ lập luận khó có khả năng California sẽ trở thành một địa điểm kịch tính trong cuộc bầu cử năm 2004 vì những người ủng hộ Dân chủ đã bỏ phiếu chống Davis trong cuộc bỏ phiếu lại khó có khả năng làm như vậy trong cuộc bầu cử tổng thống, nhưng ngay cả lời ám chỉ đọ sức cũng sẽ có tác động đáng kể với cuộc đua. Thị trường báo chí California đắt đỏ đến mức ứng viên Dân chủ có thể dễ dàng hết ngân sách dành cho các phương tiện thông tin đại chúng nếu buộc phải chạy đua, và có thể phải thực hiện những đoạn quảng cáo thay thế. Điều này ảnh hưởng đến đặc điểm chung của chiến dịch và khả năng giành thắng lợi của đảng tại những bang quan trọng.

Các nhà phân tích nhất trí rằng tính hữu ích của chiến thắng Schwarzenegger với Bush trong năm 2004 sẽ phụ thuộc rất nhiều vào việc ông điều hành bang như thế nào trong những tháng tới. Những nhà quan sát của cả hai đảng cảnh báo ngôi sao Schwarzenegger có thể nhanh chóng lụi tàn nếu ông giải quyết không tốt những khó khăn ngân sách của liên bang.

"Những vấn đề mà Gray Davis không thể tìm ra giải pháp đang chờ Arnold", người thăm dò ý kiến của đảng Dân chủ Mark Mellman nói. "Ông ta sẽ buộc phải làm một số chuyện rất khó chịu, như tăng thuế hoặc cắt bớt các chương trình. Mặc dù ngôi sao hành động giành thắng lợi gây tiếng vang, nhưng trên thực tế số người bầu ông chưa đến một nửa. Vì vậy, sự ủng hộ dành cho tân thống đốc không nhiều trong những tháng khó khăn sắp tới".

Bên cạnh đó, cáo buộc về thái độ thô lỗ với phụ nữ có thể ám ảnh thời gian làm thống đốc của "kẻ huỷ diệt" và gây rạn nứt trong nội bộ đảng Cộng hoà, vì một số nhân vật bảo thủ mạnh mẽ phản đối chuyện này.

Cuộc bỏ phiếu có thể là một phát súng của sự tức giận trong cử tri, nhưng thái độ này có thể dễ dàng thay đổi ở cả California và trên toàn nước Mỹ trong năm tới. Trên thực tế, các nhà phân tích cho rằng, nếu California không có cơ chế bỏ phiếu lại, thì Davis vẫn còn có thể ở lại nhiệm sở và cố gắng cải thiện vị trí của mình, và có thể sẽ tiếp tục tồn tại.

Nguyễn Hạnh (theo CSM)