Tìm kiếm

Ví dụ: Vladimir Putin, Hương Giang idol, Tự truyện Hoàng Thùy Linh, Cô giáo phải quỳ gối, Châu Việt Cường, Tính lãi suất kiểu mới

  • Thứ sáu, 20/04/2018 | 04:54 GMT +7
  • Hà Nội 22 oC

    Thời tiết Hà Nội

    Hôm nay
    22 oC

    Mưa

    Nhiệt độ từ 23 oC đến 28 oC

    Bình minh: 05:36

    Hoàng hôn: 18:14

    Hướng gió:

    Nam Đông Nam

    Tốc độ: 21 Km/h

    Hướng gió: 158°

    Trạm khí tượng:

    Kinh độ:

    105.85

    Vĩ độ:

    21.02

    Nhiệt độ hóa sương:

    22 oC

    Tầm nhìn:

    5 Km

    Độ ẩm:

    99%

    Áp suất:

    1002.3 mb

    • 21/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      28 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      24 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 24 oC đến 28 oC

    • 22/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      31 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      24 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 24 oC đến 31 oC

    • 23/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      32 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      24 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 24 oC đến 32 oC

    Thời tiết Hồ Chí Minh

    Hôm nay
    27 oC

    Hơi Có Mây

    Nhiệt độ từ 26 oC đến 36 oC

    Bình minh:

    Hoàng hôn:

    Hướng gió:

    Đông Nam

    Tốc độ: 16 Km/h

    Hướng gió: 130°

    Trạm khí tượng: Ho Chi Minh

    Kinh độ:

    106.69

    Vĩ độ:

    10.78

    Nhiệt độ hóa sương:

    25 oC

    Tầm nhìn:

    10.0 Km

    Độ ẩm:

    89%

    Áp suất:

    1008 mb

    • 21/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      36 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      26 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 26 oC đến 36 oC

    • 22/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      36 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      27 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 27 oC đến 36 oC

    • 23/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      36 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      26 oC

      12oC

      Có Thể Có Dông

      Nhiệt độ từ 26 oC đến 36 oC

    Thời tiết Hải Phòng

    Hôm nay
    22 oC

    Mây Âm U

    Nhiệt độ từ 23 oC đến 26 oC

    Bình minh: 05:33

    Hoàng hôn: 18:11

    Hướng gió:

    Đông Nam

    Tốc độ: 19 Km/h

    Hướng gió: 140°

    Trạm khí tượng: Phu Lien

    Kinh độ:

    106.68

    Vĩ độ:

    20.86

    Nhiệt độ hóa sương:

    22 oC

    Tầm nhìn:

    10.0 Km

    Độ ẩm:

    99%

    Áp suất:

    1010 mb

    • 21/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      26 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      23 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 23 oC đến 26 oC

    • 22/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      28 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      23 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 23 oC đến 28 oC

    • 23/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      29 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      24 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 24 oC đến 29 oC

    Thời tiết Cần Thơ

    Hôm nay
    26 oC

    Hơi Có Mây

    Nhiệt độ từ 26 oC đến 36 oC

    Bình minh: 05:46

    Hoàng hôn: 18:05

    Hướng gió:

    Đông

    Tốc độ: 16 Km/h

    Hướng gió: 0°

    Trạm khí tượng:

    Kinh độ:

    105.78

    Vĩ độ:

    10.03

    Nhiệt độ hóa sương:

    24 oC

    Tầm nhìn:

    14 Km

    Độ ẩm:

    90

    Áp suất:

    1008.8 mb

    • 21/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      36 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      26 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 26 oC đến 36 oC

    • 22/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      35 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      26 oC

      12oC

      Có Thể Có Dông

      Nhiệt độ từ 26 oC đến 35 oC

    • 23/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      35 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      26 oC

      12oC

      Có Dông

      Nhiệt độ từ 26 oC đến 35 oC

    Thời tiết Đà Nẵng

    Hôm nay
    25 oC

    Mây Âm U

    Nhiệt độ từ 16 oC đến 26 oC

    Bình minh:

    Hoàng hôn:

    Hướng gió:

    Tốc độ: 6 Km/h

    Hướng gió: 0°

    Trạm khí tượng: Da Nang

    Kinh độ:

    108.21

    Vĩ độ:

    16.07

    Nhiệt độ hóa sương:

    23 oC

    Tầm nhìn:

    20.0 Km

    Độ ẩm:

    87%

    Áp suất:

    1010 mb

    • 21/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      27 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      17 oC

      12oC

      Có Dông

      Nhiệt độ từ 17 oC đến 27 oC

    • 22/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      28 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      18 oC

      12oC

      Có Dông

      Nhiệt độ từ 18 oC đến 28 oC

    • 23/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      28 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      18 oC

      12oC

      Có Thể Có Dông

      Nhiệt độ từ 18 oC đến 28 oC

    Thời tiết Huế

    Hôm nay
    22 oC

    Có Mây Rải Rác

    Nhiệt độ từ 21 oC đến 34 oC

    Bình minh: 05:33

    Hoàng hôn: 18:03

    Hướng gió:

    Gió thay đổi!

    Tốc độ: 6 Km/h

    Hướng gió: 0°

    Trạm khí tượng: Hue

    Kinh độ:

    107.58

    Vĩ độ:

    16.48

    Nhiệt độ hóa sương:

    22 oC

    Tầm nhìn:

    1.6 Km

    Độ ẩm:

    100%

    Áp suất:

    1010 mb

    • 21/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      33 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      22 oC

      12oC

      Có Thể Có Dông

      Nhiệt độ từ 22 oC đến 33 oC

    • 22/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      35 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      23 oC

      12oC

      Có Thể Có Dông

      Nhiệt độ từ 23 oC đến 35 oC

    • 23/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      35 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      23 oC

      12oC

      Trời Ðẹp

      Nhiệt độ từ 23 oC đến 35 oC

    Thời tiết Nha Trang

    Hôm nay
    26 oC

    Có Mây Rải Rác

    Nhiệt độ từ 22 oC đến 33 oC

    Bình minh:

    Hoàng hôn:

    Hướng gió:

    Tây Tây Bắc

    Tốc độ: 13 Km/h

    Hướng gió: 290°

    Trạm khí tượng: Nha Trang

    Kinh độ:

    109.19

    Vĩ độ:

    12.25

    Nhiệt độ hóa sương:

    22 oC

    Tầm nhìn:

    20.0 Km

    Độ ẩm:

    74%

    Áp suất:

    1010 mb

    • 21/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      33 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      22 oC

      12oC

      Trời Ðẹp

      Nhiệt độ từ 22 oC đến 33 oC

    • 22/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      34 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      23 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 23 oC đến 34 oC

    • 23/04

      Ngày

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      34 oC

      Đêm

      Du bao thoi tiet - vietbao.vn

      23 oC

      12oC

      Hơi Có Mây

      Nhiệt độ từ 23 oC đến 34 oC

  • Đặt làm trang chủ
  • Quảng cáo
  • Liên hệ
  • Rss
  • Thông tin cần biết

    • Thời tiết
    • Giá vàng
    • Lịch vạn niên
    • Tỷ giá ngoại tệ
    • TV Online
    • Giá điện
    • Lịch chiếu phim rạp
    • Giá xăng
    • Kết quả xổ số
    • Lãi suất ngân hàng
    • Kết quả bóng đá
    • Giá cả thị trường trong nước
    • Xem Clip Hot
    • Chứng khoán VN - Quốc tế
    • Tuyến xe Buýt
    • Điểm đặt ATM
vietbao
giá vàng Mua Bán
Vàng SJC 36.89 37.11
Vàng nữ trang 24 K 36.54 37.14
Tỷ Giá VND
EUR Euro 28.360,68
JPY Yên Nhật 212,98
USD Đô Mỹ 22.810,00
Xem ngày 5/03 (âm lịch)

Ngày: nhâm ngọ, Hắc Đạo

Tốt cho các việc xuất hành, sửa kho, dựng nhà, mở tiệm.

Tuổi xung: Giáp Tý, Canh Tý, Bính Tuất, Bính Thìn

  • Việt Báo
  • Tin nóng
  • Được đọc nhiều
  • Mới nhất
  • Chính Trị
  • Thế Giới
  • Xã Hội
  • Kinh Doanh
  • Pháp Luật
  • Bóng Đá
  • Giải Trí
  • Sống Trẻ
  • Đời Sống
  • Sức Khỏe
  • Khác
    • Đẹp
    • Công Nghệ
    • Xe
    • Giáo Dục
    • Thể Thao
    • Khám Phá Việt Nam
    • Clip-Ảnh
    • Du lịch
  • Giá vàng
  • Tỷ giá ngoại tệ
  • Lãi suất
  • Giá cả thị trường
  • Thời tiết
  • Lịch chiếu phim
  • Lịch truyền hình
  • Tuyến xe bus
  • Lịch vạn niên
  • Thế Giới
  • Tìm Hiểu

Sự kiện nóng

Mỹ và đồng minh tấn công Syria
Mỹ và đồng minh tấn công Syria
  • Boeing 737-700 Mỹ nổ động cơ, khách bị hút khỏi máy bay
  • Liên minh Nga-Syria
  • Cháy trung tâm thương mại Nga
  • "Xuyên không", "du hành thời gian" là có thật?
  • Mạng xã hội thao túng chính trị

Tranh luận nóng

Nga vạch trần “8 lời nói dối của Anh” trong vụ cựu điệp viên Skripal bị đầu độc

Nga vạch trần “8 lời nói dối của Anh” trong vụ cựu điệp viên Skripal bị đầu độc

  • Lạ đời: Nhà Trắng và Đại sứ Mỹ tại LHQ cãi nhau vì chuyện trừng phạt NgaLạ đời: Nhà Trắng và Đại sứ Mỹ tại LHQ cãi nhau vì chuyện trừng phạt Nga
  • Bị tố xáo trộn hiện trường “vụ tấn công hóa học” ở Syria, Nga nói gì?Bị tố xáo trộn hiện trường “vụ tấn công hóa học” ở Syria, Nga nói gì?
  • Báo chí "ném đá" vụ ăn mừng không kích Syria, ông Trump phản pháoBáo chí "ném đá" vụ ăn mừng không kích Syria, ông Trump phản pháo

Chân dung

  • Chân dung Diaz-Canel - Nhà lãnh đạo Cuba giai đoạn hậu Castro

    Chân dung Diaz-Canel - Nhà lãnh đạo Cuba giai đoạn hậu Castro

  • Những khoảnh khắc đáng nhớ của "nữ hoàng" triều đại Bush vừa qua đời

    Những khoảnh khắc đáng nhớ của "nữ hoàng" triều đại Bush vừa qua đời

  • "Hacker hai mang" Sabu: kẻ phản bội Anonymous, người hùng của FBI

    "Hacker hai mang" Sabu: kẻ phản bội Anonymous, người hùng của FBI

  • Không phải Võ Tắc Thiên, đây mới thật sự là nữ hoàng đế đầu tiên của TQ

    Không phải Võ Tắc Thiên, đây mới thật sự là nữ hoàng đế đầu tiên của TQ

  • Bê bối liên tiếp, Thủ tướng Abe khó tại vị dù cúi đầu xin lỗi

    Bê bối liên tiếp, Thủ tướng Abe khó tại vị dù cúi đầu xin lỗi

Vũ khí-Công nghệ

Trung Quốc lắp đặt máy phun sương, tự động xịt ướt quần người đi bộ sai luật

Trung Quốc lắp đặt máy phun sương, tự động xịt ướt quần người đi bộ sai luật

  • Cỗ máy tự sát giúp con người trải qua cái chết êm ái đang gây tranh cãiCỗ máy tự sát giúp con người trải qua cái chết êm ái đang gây tranh cãi
  • Những phát minh hiếm có khó tin nhất lịch sử loài ngườiNhững phát minh hiếm có khó tin nhất lịch sử loài người
  • Dàn vũ khí tối tân tiêu tốn 137tr USD của liên quân trong vụ không kích SyriaDàn vũ khí tối tân tiêu tốn 137tr USD của liên quân trong vụ không kích Syria
  • Không phải robot sát thủ, đây mới là điều đáng sợ nhất của thế hệ vũ khí tự hànhKhông phải robot sát thủ, đây mới là điều đáng sợ nhất của thế hệ vũ khí tự hành
  • Máy bay, tàu ngầm tự chế tại gia "độc nhất vô nhị" ở Trung QuốcMáy bay, tàu ngầm tự chế tại gia "độc nhất vô nhị" ở Trung Quốc

Phát ngôn

  • Nga sắc lạnh: Đòn trả đũa Mỹ sẽ "đau đớn và chuẩn xác"

    Nga sắc lạnh: Đòn trả đũa Mỹ sẽ "đau đớn và chuẩn xác"

  • Tổng thống Pháp thừa nhận: Không kích Syria không giải quyết được gì nhưng...

    Tổng thống Pháp thừa nhận: Không kích Syria không giải quyết được gì nhưng...

  • Putin: Hỗn loạn toàn cầu nếu phương Tây lại tấn công Syria

    Putin: Hỗn loạn toàn cầu nếu phương Tây lại tấn công Syria

Phan Châu Trinh, nhà giáo dục qua Santé thi tập

Thứ năm, 17 Tháng mười một 2005, 10:34 GMT+7 17/11/2005 10:34 VN
  • E
  • Tags:
  • Phan Châu Trinh
  • Việt Nam
  • văn học dân gian
  • quần chúng nhân dân
  • Phương pháp giáo dục
  • nhà giáo dục
  • động cách mạng
  • đường hoạt động
  • trên con đường
  • thi tập
  • bài thơ
  • cha mẹ
  • vấn đề
  • di cảo
  • gia đình
  • nước
Bấm ngay Subscribe / Đăng Ký xem video hay mới nhất >>

Phan Châu Trinh là nhà cách mạng, nhà chính trị, tư tưởng, điều đó ai cũng rõ, nhưng nói Phan Châu Trinh là nhà giáo dục thì ít người nghĩ đến. Thực ra, trên con đường hoạt động cách mạng, ông rất chú trọng đến vấn đề này. Ông đã viết nhiều bức thư, nhiều bài diễn thuyết, nhiều bài thơ v.v... để tuyên truyền, giáo dục về chính trị, tư tưởng, đạo đức cho nhân dân, đặc biệt trong tác phẩm Santé thi tập ông đã có một nội dung giáo dục rất phong phú, một phương pháp giáo dục mới mẻ, độc đáo.

Santé thi tập là tập thơ viết bằng chữ quốc ngữ, sáng tác trong thời gian Phan Châu Trinh bị thực dân Pháp bắt giam tại ngục Santé ở Paris từ giữa tháng 9 năm 1914 đến giữa tháng 7 năm 1915.

Tháng 8 năm 1914, Đức tuyên chiến với Pháp, chiến tranh thế giới I bùng nổ, phe  thuộc địa cực đoan ở Pháp muốn hãm hại ông, đưa giấy gọi ông đi lính với ý đồ đẩy ông vào chỗ chết hay ít ra ông cũng không làm gì được một khi đã bị khép vào quân ngũ. Ông đã phản đối không đi vì luật pháp không bắt buộc người dân của nước được bảo hộ phải thi hành nghĩa vụ quân sự mà chỉ kêu gọi sự tình nguyện của họ thôi. Không ép được, chúng quay sang vu cáo ông thông đồng với Đức, ngày 14 tháng 9 chúng lục soát phòng trọ rồi bắt giam ông.

Về việc này bà Thu Trang, trong luận án Tiến sĩ, có nói rằng Phan Châu Trinh nhận được một lá thư từ Đức gởi đến kí tên Cường Để, nhờ ông làm môi giới với chính quyền Pháp để bàn việc hợp tác. Vì hoài nghi nguồn gốc của bức thư, ông đã báo cáo và trao thư cho bộ Thuộc địa, nhưng họ đã lấy cớ bức thư ấy để bắt ông, giao cho toà án binh Paris xử ông tội danh: mật giao với quân thù (Đức) chống nước Pháp.

Trong thời gian gần một năm sống trong cảnh tối tăm, đói khổ ở ngục Santé, Phan Châu Trinh bằng trí nhớ tuyệt vời của mình, đã vận dụng văn học dân gian sáng tác tập thơ để ngâm ngợi cho khuây khoả và hơn thế nữa là để góp phần giáo dục quần chúng nhân dân ta.

Theo sách Tuyển tập Phan Châu Trinh của Nguyễn văn Dương biên soạn thì Santé thi tập hiện còn 2 di cảo do tác giả viết dưới dạng chữ quốc ngữ:

Di cảo thứ nhất chỉ gồm 3 trang. Trong di cảo này, Phan Châu Trinh ghi nhan đề tập thơ là Santé thi tập và chép 7 bài thơ quốc âm luật Đường dưới 6 nhan đề:

1) Em thương anh cha mẹ chẳng trao,
Hòn đá giằn bụi cỏ biết sao bây giờ.
2) Hai tay cầm lấy trái bòng,
So se muốn gọi sợ lòng mẹ cha.
3) Gà chết gà mổ diều.
4) Trăng lu vì bởi chòm mây (2 bài)
5) Nước đến trôn mới nhảy.
6) Không tham bồ lúa anh đầy,
Tham ba hàng chữ làm thầy thế gian.

Ngoài phần chính văn, tác giả còn chú thích các từ, các câu khó hiểu.

Di cảo thứ hai, Phan Châu Trinh chép trên 200 bài thơ quốc âm, thể thất ngôn luật Đường, không lưu ý đến 7 bài đã chép trong di cảo thứ nhất. Cũng như di cảo thứ nhất, ngoài việc chép thơ, tác giả còn chú thích các từ, các câu khó hiểu bằng cách dẫn tục ngữ, ca dao hay điển tích trong sử sách Trung Quốc, tác giả còn đánh số thứ tự từ bài đầu đến bài cuối. Di cảo này đã bị mất một phần gồm 30 trang ở đầu, giữa và cuối tập. Nay chỉ còn 72 trang chép 160 bài thơ còn nguyên.

Tuy nhiên, di cảo này khi chưa mất đã được sao lại. Theo lời thuật ở đầu bản sao của Nguyễn Ngô Ngạc, cháu gọi Phan Châu Trinh bằng cậu, thì năm 1916, ông Ngạc đi lính mộ sang Pháp, đến thăm Phan Châu Trinh tại Paris được Phan Châu Trinh giao cho tập thơ Santé thi tập và bảo ông Ngạc đem một bản về nước mà phổ biến. Nhờ bản sao toàn bộ di cảo, ta có thể biết được di cảo thứ hai gồm 221 bài thơ quốc âm thất ngôn luật Đường, đồng thời biết được chính văn và chú thích của 61 bài thơ bị mất. Như vậy, cộng chung thơ trong hai di cảo Santé thi tập gồm có 228 bài.

Văn học dân gian là kho tri thức vô tận của dân tộc, đã được đúc kết qua bao thế hệ, nó rất gần gũi với quần chúng nhân dân ta và trở thành một phần trong đời sống tinh thần của họ, cho nên để những lời tâm huyết của mình đến với nhân dân một cách hiệu quả, hầu hết các bài thơ trong Santé thi tập, Phan Châu Trinh đều lấy các câu tục ngữ, ca dao, thành ngữ quen thuộc làm đầu đề. Tuy nhiên, cũng có khi tác giả đã lấy một vài câu tục ngữ, phương ngôn chữ Hán mà dân ta thường dùng như: Quân tử nhất ngôn, Tích cốc phòng cơ, Phước bất trùng lai, hoạ vô đơn chí v.v.. hoặc một câu thơ của Hồ Xuân Hương (Một trái trăng thu chín lòm lom) làm đề bài, hay tự đặt đầu đề mới.

Phan Châu Trinh đã tuyển chọn trong kho tàng vô giá đó của dân tộc những câu phù hợp với thời sự, nói lên những vấn đề cấp thiết của xã hội đương thời mà nhân dân quan tâm làm đầu đề của bài thơ rồi diễn giảng cho rõ hơn nội dung của câu đề, có khi lại vận dụng thành ngữ, tục ngữ, ca dao để giải thích, minh hoạ và đưa thêm những ý kiến nhận xét, bình luận của mình để giáo dục quần chúng nhân dân.

Có người cho rằng thơ trong Santé thi tập thuộc loại thơ phú đắc tức là lối thơ có tính chất thù tạc, xướng hoạ, chú trọng về kỹ thuật làm thơ, khác với lối thơ trữ tình để gữi gắm tâm sự, tình cảm cá nhân. Thực ra, ngoài việc làm thơ ngâm vịnh để khuây khoả trong những ngày bị giam cầm nơi ngục thất, Phan Châu Trinh với tấm lòng yêu nước thiết tha, nhiệt tình cách mạng sôi nổi, những lời ông nói ra đều có mục đích giáo dục quần chúng nhân dân mở mang dân trí, chấn hưng dân khí, ý thức dân quyền. Nội dung giáo dục đó rất phong phú, đa dạng, thể hiện dưới nhiều chủ đề. Có thể đơn cử một số chủ đề sau:

1) Đời sống khốn cùng của người dân dưới chế độ thực dân, phong kiến

Trong Santé thi tập, tác giả đã viết nhiều bài thơ nói lên nỗi khổ của người dân nghèo như: Tiền vào nhà khó như gió thổi nhà trống; Thịt chuột thì ít, con nít thì nhiều; Vắt chày ra nước, ăn mắm mút giòi; Luộc trứng húp nước; Lên non túc một tiếng còi, Thương con nhớ vợ lệnh đòi phải đi...

Trong bài "Đánh đổ quan lại tham nhũng", nếu Trần Quí Cáp đã căm phẫn nói lên nỗi khổ của người dân bằng một hình tượng so sánh có tính chất khái quát:

Dân ta nay cực đà như chó

Thì trong Santé thi tập, Phan Châu Trinh lại miêu tả cụ thể đời sống khốn khổ của họ qua nhiều khía cạnh. Những cảnh đời cơ cực của người dân thời ấy dưới ngòi bút của Phan Châu Trinh đã hiện lên một cách sinh động, muôn màu muôn vẻ khiến người đọc phải xót xa. Từ chỗ "Tiền vào nhà khó như gió thổi nhà trống":

Vớ đặng giọt nào tiêu giọt nấy,
Thổi luồn đàng trước thấu đàng sau.

đến cảnh "Thịt chuột thì ít, con nít thì nhiều" ở những nhà nghèo đông con thiếu trước hụt sau không đủ gắp:

Chà chà con nít ở đâu nhiều,
Thịt chuột sao cho phát đủ đều.

Cuộc sống khó khăn, túng thiếu buộc họ phải hà tiện đến mức "Luộc trứng húp nước":

Luộc trứng toan đem húp nước à.
Ít hột lêu bêu qua khói lửa,
Chia tay lút chút đủ vừa nhà.

Và ám ảnh nhất là cảnh "Ăn mắm mút giòi". Đây không còn là hình ảnh thậm xưng để chỉ những người quá bủn xỉn mà nó là cảnh thực trong đời sống của người dân nghèo thời đó:

Kìa ăn chi đấy mắm hay giòi?
Trối mặc nào đâu để mút coi.
Lượm cả hai tay ghê lúc nhúc,
Đút cho một miệng gớm lòi thòi.

Tác giả không đứng ở trên nhìn xuống, không đứng ở ngoài nhìn vào để rủ lòng thương những kẻ khốn khổ mà đặt mình trong hoàn cảnh của họ để suy nghĩ, tính toán thiệt hơn một cách chân thực:

Tốn bao nhiêu cá thây nên lớn,
Vứt lửng chừng con của cũng hoài.

Không chỉ sống thiếu thốn, cực khổ, họ còn phải xa rời mái ấm gia đình, lìa bỏ vợ con lên đường nhập ngũ tòng chinh. Trong bài "Lên non túc một tiếng còi, Thương con, nhớ vợ lệnh đòi phải đi" tuy tác giả không trực tiếp nói ra, nhưng người đương thời đọc bài thơ ai cũng hiểu đó là thảm cảnh của người "lính mộ" phải sang chiến đấu ở các chiến trường châu Âu để chết thay cho những người Pháp trong Thế chiến thứ I. Vấn đề này, mười năm sau (1925) Nguyễn Ái Quốc đã tố cáo một cách đanh thép, đầy đủ trong chương "Thuế máu" của thiên phóng sự nổi tiếng "Bản án chế độ thực dân Pháp":

"Từ năm 1914 trở về trước, họ chỉ là những tên da đen hèn hạ, những tên An-na-mít hèn hạ chỉ biết kéo xe và ăn roi vọt của các quan cai trị nhà ta. Cuộc chiến tranh vui tươi vừa xảy đến, thế là họ liền biến thành những đứa "con cưng", những người "bạn thiết" của các quan cai trị nhân từ và hiền hậu, thậm chí của cả các quan toàn quyền lớn bé nữa. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do". Nhưng cái vinh dự đột ngột ấy, người bản xứ đã phải trả bằng một giá khá đắt. Bởi vì, để bảo vệ cho cái tự do và công lý mà chính họ không được hưởng lấy một tí nào ấy, họ phải đột ngột lìa vợ, lìa con, bỏ đàn cừu, bỏ mảnh ruộng, để vượt đại dương, đem xương phơi trên các chiến trường châu Âu..."

Những lời oán thán chiến tranh phong kiến phi nghĩa làm tan vỡ hạnh phúc lứa đôi trong Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn, những giọt nước mắt, những tiếng khóc nỉ non của người phụ nữ nông dân tiễn chồng trong ca dao:

"Cái cò lặn lội bờ sông,
Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non"

lại vang lên trong bài thơ của Phan Châu Trinh bằng những lời mộc mạc, tự nhiên mà không kém phần bi thảm:

Nhớ vợ, thương con, dạ nặng trì,
Lên non còi túc, lệnh đòi đi.
Ba quân hiệu giáp nghe vang cả,
Hai mối  tình sâu rẽ sá chi.

Chưa hết, những gia đình nông dân nghèo còn phải lâm vào cảnh sẻ nghé tan đàn, gia đình ly tán vì chính sách sưu thuế, phu phen tạp dịch nặng nề phục vụ cho lợi ích của thực dân cũng được tác giả diễn tả một cách cảm động trong bài "Lấy chi mà trả ái ân, Lấy chi mà nộp công ngân cho làng":

Biết lấy chi chi trả ái ân,
Phần thời làng bắt nộp công ngân.
Đá vàng trơ đấy khôn rồi nợ,
Tiền bạc vơ đâu để rảnh thân.
Ngãi mẹ ơn cha trời đất nặng,
Bán con đợ vợ tháng ngày lần.
Đắp đàng, đào suối bòn vàng bể,
Khuấy khoả vì ai khổ kiếp dân.

Thảm cảnh này về sau Ngô Tất Tố đã miêu tả cụ thể hơn qua hình ảnh gia đình chị Dậu trong "Tắt đèn", một tác phẩm rất giá trị của dòng văn học Hiện thực phê phán giai đoạn 1930-1945.

2) Vạch trần tội ác của thực dân, phong kiến

Thấu hiểu tình cảnh thương tâm đó, Phan Châu Trinh không nén được nỗi xót xa, căm giận nên đã bật lên thành câu hỏi nhức nhối: "Vì ai khổ kiếp dân?". Vì ai? Trong các bài thơ: "Thần thế đồng tiền, oai quyền thúng thóc, Nén bạc đâm toạc tờ giấy, Quan là cha mẹ dân, Muốn nói gian làm quan mà nói, Chữ quan hai chữ khẩu...". Phan Châu Trinh đã vạch trần âm mưu của thực dân dùng quan lại để bóc lột dân lành, còn quan lại dựa vào thực dân để kiếm chác, ức hiếp nhân dân:

Giằng đầu đã chắc nhờ che chở,
Thêm miệng nên sinh lắm vặn xoay.
Nói hiếp, nói gian thêm đủ mực,
Bắt tròn bắt méo cả hai tay.

(Chữ quan hai chữ khẩu)

Quan lại là bọn người chuyên nói hiếp, nói gian, bắt tròn bắt méo, muốn nói gì thì nói:

Thiên hạ kìa ai muốn nói gian,
Phải xin kiếm miếng để làm quan.
Trăm điều chỉ thích tuồng thêu dệt,
Hai miệng nên mua bực thép gang.
Mặc sức khua hầu rồi múa miệng,
Dám ai chọc mắt lại trêu gan.

(Muốn nói gian làm quan mà nói)

Nhân dân ta thường nói: "Cha mẹ nói oan, quan nói hiếp", Phan Châu Trinh lại dùng lối chiết tự để giải thích một cách dí dỏm mà mỉa mai, cay đắng:

Chữ nghĩa khen ai khéo đặt bày,
Chữ quan hai khẩu, gẫm thày lay.

(Chữ quan hai chữ khẩu)

Quan có hai cái miệng nên nói xuôi cũng được, nói ngược cũng xong, có thế quan mới có của đút của lót để làm giàu, chỉ khổ cho người dân lành vô tội không có tiền phải chịu hàm oan thôi:

Mặc sức khua hầu rồi múa lưỡi,
Dám ai chọc mắt lại trêu gan.
Cửa tiền, cửa hậu xa chi mấy,
Mũ quạ, chưn trơn bạn hởi khoan.

(Muốn nói gian, làm quan mà nói)

Quan là cha mẹ của dân "dân chi phụ mẫu", nhưng ở thời đại nhiễu nhương này quan là hùm dữ ních cả thịt con:

Không thương vì bởi con không đẻ,
Hùm dữ càng hay ních thịt càn.

(Quan là cha mẹ dân)
       
Không chỉ quan lại ức hiếp dân mà bọn cường hào, ác bá cũng cậy thần cậy thế tác oai, tác quái trong xóm làng gieo bao đau khổ cho người dân:

Mãn cữ xem con thử giống ai,
Vai trùm, lưng lý, thiệt đầu cai!
Ngày no, tháng chẵn ưa nhìn nhõ,
Cha lộn, chồng chung nhớ mỉa mai.

(Chầu rày sanh đẻ đà rồi...)

Nói lên những thảm cảnh của người lao động nghèo, vạch trần tội ác của thực dân, phong kiến, làm cho họ thấy rõ bộ mặt thật của kẻ thù, những bài thơ trong Santé thi tập có tác dụng giáo dục tư tưởng rất lớn lao.

Ngoài việc chỉ trích quan lại, chống cường quyền, Phan Châu Trinh còn làm nhiều bài thơ luận về đạo vua tôi, cha mẹ, vợ chồng, anh em... những vấn đề về đạo lý của xã hội Việt Nam.

3) Về đạo lý

Phan Châu Trinh là một nhà Nho, ông lại đang sống trong xã hội phong kiến, nên ông không thể không đề cập đến vấn đề vua tôi. Trong bài "Luận vua tôi" ông đã đưa ra một quan niệm tiến bộ về vua: vua không phải là vị chúa tể có toàn quyền quyết định vận mệnh của dân tộc mà vua chỉ là kẻ đại diện cho một quốc gia:

Thống trị cầm quyền thay mặt nước,
Khuông tương ra sức đỡ tay trời.

Ông xem vua như "nhà sư giữ chùa", như "người con trưởng" lo việc kỵ giỗ trong nhà, do đó vua không thể coi nước là của riêng mình được:

Nước vốn ông cha chung khoảnh đất,
Vua là chúa tể giữ ngôi trời.
Chùa làng chưa dễ sư quơ sạch,
Ruộng tổ nên nhường trưởng kỵ thôi.

(Nước, vua)

Vua không phải là kẻ ngồi trên ngai vàng để hưởng thụ mà phải là người có tài có đức để gánh vác công việc quốc gia, trách nhiệm của người làm vua thật khó khăn, nặng nề:

Xưa nay khó nhứt đạo làm vua,
Tài đức gồm hai thế mới vừa.

(Đạo vua)

Vua còn phải biết quí trọng nhân tài, tránh xa bọn a dua xu nịnh:

Chuộng sĩ yêu hiền quên thế vị,
Lánh xa đệ nhứt tiếng a dua.

(Đạo vua)

Còn bề tôi thì phải yêu nước, trung với vua, phải thanh liêm, và sẵn sàng hy sinh vì nước:

Xưa nay khó nữa đạo làm tôi,
Yêu nước trung vua vẹn cả đôi.
Trắng trẻo gìn lòng trong tợ tuyết...
...Tro bụi liều thân giả sự đời.

(Đạo tôi)

Gia đình là nền tảng của xã hội, Phan Châu Trinh đã nói: "Phong tục ta còn giữ lại được là chỉ còn có gia đình, luân lý mà thôi, còn ra từ triều đình cho chí hương thôn là bởi mình đi lầm, đi lạc hết cả" (Thư trả lời anh Đông viết tại Paris ngày 24-1-1925), nên ông rất quan tâm đến vấn đề này. Ông đã dành hơn 30 bài trong tập thơ để khuyên răn, giáo dục mọi thành viên trong gia đình sống cho đúng với đạo lý của dân tộc. Một loạt bài: Đạo cha, đạo mẹ, Đạo con, Đạo anh, Đạo em, Đạo chồng, Đạo vợ, Đạo vợ chồng, Luận cha con, Luận anh em, Luận vợ chồng, Anh em là ruột là rà v.v... nói rõ vị trí trách nhiệm của mỗi thành viên trong gia đình.

Trước hết là cha mẹ. Ông cho rằng cha mẹ phải là người có phẩm cách đạo đức tốt, là tấm gương sáng cho con cái noi theo:

Thế gian khó nhứt đạo làm cha,
Trước phải lo sao sạch thói nhà.
Khuôn rập dễ in từ thuở bé.
Méo tròn làm mẫu bởi mình ta.
Nguồn trong nước ít dòng thêm sạch.
Nêu vạy trời đâu bóng cũng tà.

(Đạo cha)

Cha mẹ phải quan tâm dạy dỗ con cái, không khoán trắng cho thầy giáo:

Học hành chữ nghĩa lôi thôi,
Mượn thầy trút gánh rằng rồi đạo cha.

(Nghĩa chữ từ-Phụ lục)

Ông cho rằng: "Thương thì cho roi cho vọt, Ghét thì cho ngọt cho ngào"

Cha mẹ yêu con phải lựa đường,
Ngọt ngào là ghét, đánh là thương.

Cha mẹ không nên quá yêu thương cưng chìu khiến con ỷ lại, lười biếng hư hỏng:

Hiềm vì nịch ái nên con sinh lười.
(Nghĩa chữ từ)

Nhưng ông cũng không tán đồng lối dạy con lúc nào cũng chỉ dùng roi đòn, đánh chửi, xúc phạm nặng nề nhân cách của trẻ:

Thừa ra biết mấy nhiêu nhà,
Roi đòn đánh khảo, ông bà chửi van.

(Nghĩa chữ từ)

Hoặc:
Bát bể thì thôi cứ chịu đành,
Đánh con cho lắm cũng không lành...
...Cục máu khôn đem đền mạng sứ,
Đoạn mây khó nỗi bịt khuôn vành.

(Bát bể đánh con không lành)

Và dạy con không phải đợi đến "lên ba" (Dạy con từ thuở lên ba) mà phải dạy ngay khi còn trong bụng mẹ:

Khôn dại đục trong mình chuốc cả,
Dạy con xin dạy thuở trong thai.

(Đạo mẹ)

Quan điểm của Phan Châu Trinh về giáo dục con cái rất thiết thực, khoa học và mới mẻ, đặc biệt là vấn đề thai giáo. Với sự tiến bộ của khoa học, ngày nay người ta đã chứng minh được thai nhi có thể phát triển tốt trí thông minh nhờ bà mẹ khi mang thai nghe nhạc êm dịu, nghe âm thanh của cá heo hoặc tâm tình với con trong bụng. Cách giáo dục mà Phan Châu Trinh đưa ra không chỉ cần thiết đối với xã hội đương thời mà còn là những lời khuyên vàng ngọc đối với những bậc cha mẹ hôm nay.

Về đạo làm con, Phan Châu Trinh nhắc nhở con cái phải lo chăm sóc, phụng dưỡng cha mẹ:

Kể chi cho xiết đạo làm con,
Báo bổ xin chăm lúc sống còn...
...Giàu mâm cá thịt thêm vang vẻ,
Khó miếng rau canh cũng vẹn tròn.

(Đạo con)

Hoặc:
Công lao từ mẫu quá non cao,
Đến lúc nuôi con mới biết nao...
...Dưới gối một ngày đừng lỏng lẻo,
Muôn vàn ghi nhớ đức cù lao.

(Nuôi con mới biết công lao mẫu từ)

Anh em phải nhường nhịn, thương yêu nhau:
Trăm bề rủi phải thua đôi thí,
Một nhịn càng thêm tốt cả bầu.

(Đạo em)

vì anh em là ruột là rà, dù có lúc bất đồng ý kiến với nhau chăng nữa, nhưng không thể bỏ nhau, chẳng ai cầm dao cắt ruột cho đành:

Phải biết anh em vốn ruột rà.
Hai cái cuống bông còn dính chắc,
Một đùm máu mủ khó lôi ra.
Tay khùng không nỡ dao cầm cắt,
Da lộn nên đem thịt bỏ ra.

(Anh em là ruột là rà)

Vợ chồng sống chung thuỷ, cùng nhau vun đắp hạnh phúc gia đình:

Vàng đá trăm năm vẹn chữ đồng.
(Đạo vợ chồng)

Muốn  được như thế, ông cho rằng người chồng phải biết dạy dỗ khuyên bảo vợ:

Làm trai phải biết đạo làm chồng,
Dạy vợ từ khi tiết rạng đông.
Khiến đó khiến đây bày đủ nết,
Tiếng to tiếng nhỏ chạm vào lòng.

(Đạo chồng)

ông gọi việc làm đó là "đạo chồng", bởi vì trong 3 cái khổ của con người, vợ dại là khổ nhất nên người chồng phải có ý thức về trách nhiệm của mình:

Dưới thế việc chi tối khổ người,
Trong nhà vợ dại nhất bầu trời.
Tay chân miệng lưỡi hư và hỗn,
Cô bác bà con trách lại cười...
...Bạn bè khách khứa ngơ lui tới,
Nước mắt cười ra khóc hổ ngươi.

(Nhất là vợ dại trong nhà)

Gia đình lục đục thì vợ chồng cũng không hạnh phúc, nên người vợ phải biết nhường nhịn, hoà thuận với cha mẹ, anh em chồng để cửa nhà êm ấm:

Trên còn cha mẹ nên nhường nhịn,
Dưới có anh em cũng bạn bầu.
Mình cạn so đo thêm lúng túng,
Người khôn cặn kẽ ít câu mâu.
Cửa nhà êm ấm chồng danh tiếng,
Lịch sự cho mình lịch sự đâu.

(Đạo vợ)

"Vợ chồng khôn dại đóng cửa dạy nhau", đừng hở cửa gió lò để thiên hạ cười chê:

Đã gọi xưa nay đạo vợ chồng,
Dại khôn đóng cửa dạy nhau trong.
Ngách song tai vách toan gìn giữ,
Kẻ tóc chân tơ mặc cạn cùng.

Trong đời sống gia đình, ông cũng rất quan tâm đến mâu thuẫn giữa mẹ chồng nàng dâu. Trong các bài: "Muốn nói không làm mẹ chồng mà nói, Nàng dâu là bồ đựng chửi, Dâu tặng bà gia, Bà gia hoạ lại...". Phan Châu Trinh bày tỏ sự thông cảm với nỗi khổ của những nàng dâu bị mẹ chồng bắt bẻ, hành hạ và bênh vực, an ủi họ:

Làm bồ đựng chửi chỉ nàng dâu.
Bới đào trăm món tràn trề đấy,
Ướt ráo hai chân trút đổ đâu.
Mình ốc nên cam mang cả cọc,
Đầu tằm hầu dễ tránh trăm dâu.

(Nàng dâu là bồ đựng chửi)

Trong gia đình Việt Nam, sự xung đột giữa mẹ chồng nàng dâu vốn là vấn đề muôn thuở, nhất là dưới thời phong kiến, nó trở thành món nợ đồng lần vay trả trả vay của người phụ nữ:

Ngầm nghiến chi tôi ớ mẹ ôi,
Nợ đời vay trả chắc đây rồi!
Xưa kia lắm thuở bà hành mẹ,
Nên nỗi bây giờ mẹ báo tôi.
Vặn nhặt, vặn khoan không chỗ hở,
Bắt tròn, bắt méo đủ bề thôi.
Nhờ trời mai mốt tôi già lại,
Kiếm một con dâu để hả hơi!

(Dâu tặng bà gia)

Đây cũng là một vấn đề xã hội cần phải giải quyết nên hơn mười năm sau Tự lực văn đoàn đã nêu lên thành một luận đề trong nhiều cuốn tiểu thuyết hấp dẫn được độc giả bấy giờ ưa thích.

Có thể nói những bài thơ về đạo lý trong Santé thi tập là những bài giáo dục đạo đức rất sinh động và bổ ích cho mọi lứa tuổi để cùng nhau xây dựng gia đình hạnh phúc, làm nền tảng vững chắc cho một xã hội văn hoá, văn minh.

4) Vấn đề thế thái nhân tình

Với mong muốn có một xã hội tốt đẹp, nhân ái, Văn học dân gian đã có không biết bao nhiêu câu nói về thế thái nhân tình nhằm khuyên răn, giáo dục con người. Cùng mục đích đó trong Santé thi tập, Phan Châu Trinh cũng dành rất nhiều bài thơ để nói về vấn đề này. Ông chọn lọc nhiều câu ca dao, thành ngữ, tục ngữ đúc kết về cách sống, tình người, tình đời phổ biến trong xã hội để làm đầu đề cho bài thơ. Đối với những câu nêu lên cách sống tốt đẹp, tình nghĩa, nhân hậu, thuỷ chung như: Đói cho sạch, rách cho thơm, Ăn cây nào rào cây ấy, Uống nước chừa cặn, Quân tử nhứt ngôn, Còn chồi lên cây, Ăn trái nhớ kẻ trồng cây v.v... thì ông tán đồng, đưa thêm những nhận xét hoặc một lời khuyên thiết thực, cụ thể:

Đói rách xưa nay cũng thế thường,
Cho thơm, cho sạch lắm người thương.
Muối rau giữ phận lòng băng tuyết,
Chài lưới che thân dạ quế cương.
Nước khuấy lộn bùn nên mới đục,
Trầm vùi đến đất hãy còn hương.
Sa chân sẩy bước kìa ai đấy,
Soi thử gương chung miệng giữa đường.

(Đói cho sạch rách cho thơm)

Hoặc củng cố niềm tin vững chắc vào tương lai:

Mặc ai đốn phá, mặc lung lay,
Nếu hãy còn chồi chắc có cây.
Mười thước cội sâu chưa nhúc nhích,
Trăm vừng tược nảy lại sum vầy.
Mưa nhuần nắng ấm chừng đôi lúc,
Cột cả rường cao chả mấy ngày.

(Còn chồi lên cây)

Hay cảnh cáo, răn đe những ai có ý đồ đen tối, xấu xa, phản phúc:

Lẽ thẳng sờ sờ tự thuở nay,
Thế đà ăn trái phải rào cây.
Xưa nay ngọt lạt vin cành ấy,
Hôm sớm chăm nom giữ cội này.
Mình trót lỡ mồm khi túng thiếu,
Lòng nào dứt rễ lúc lung lay.
Rào thung ăn táo kìa ai đấy,
Núp bóng xin nghe mấy tiếng đây.

(Ăn cây nào rào cây ấy)

Những câu nói về lối sống gian tham, lừa lọc, bạc tình, bạc nghĩa, ích kỉ, nhỏ nhen như: Giậu ngã bìm leo, Trâu cột ghét trâu ăn, Đục nước béo cò, Rung cây nhát khỉ, Luồn gió bẻ măng, Ăn cháo đái bát, Ăn cổ đi trước, lội nước đi sau, Ma cũ ăn hiếp ma mới, Ông nông ngã sấp bồ câu đá giập, Mềm nắn rắn buông, Coi gió bỏ buồm, Hàng xóm cháy nhà bằng chưn như vại v.v... thì ông chỉ trích, phê phán một cách nghiêm khắc:

Thói chi bạc bẽo nghĩ mà coi,
Ăn cháo rồi xây đái bát hồi.
Mới húp quanh đây chưa quệt mỏ,
Sẵn đồ rác đó đã dìa bòi.
Thiếu chi hè xó trây dơ nhớp,
Mấy tí công ơn phủi sạch sòi.
Có lúc đầu đàng ngồi liếm lá,
Cơm thừa ai thí lũ quân toi!

(Ăn cháo đái bát)

Ông vạch mặt bọn người xu thời xu thế, vô liêm sĩ:

Người đời lèo lái thạo như cơm,
Coi gió lăm le chực bỏ buồm.
Liếc mắt gần xa hơi thuận ngược,
Giay tay trái mặt chốc chiều hôm.

(Coi gió bỏ buồm)

Ông lên án thái độ bàng quan, vị kĩ của những kẻ chỉ biết quyền lợi của riêng mình, mà không nghĩ đến người khác:

Rủi may trối mặc đèn nhà nấy,
Tuông chạm chi đâu bát sóng ta.
Mai mốt rủi thì van trối chết,
Bà con sao khéo bất nhơn à!

(Hàng xóm cháy nhà bằng chưn như vại)

Ông cảnh cáo những kẻ lợi dụng thời cơ đạp người khác xuống để tiến thân:

...Gặp cơn gió tạt mưa sa táp, 
Sẵn nhịp dây ràng lá phủ theo.
Mả lạn bò lan quen xoáy cỏ,
Nước tràn khoả sét choảnh hơi bèo.
Rồi đây mai mốt xây vần lại,
Dứt gốc liền tay thấy héo queo.
(Giậu ngã bìm leo)

Trước tình người, tình đời đen bạc như vậy, ông muốn trừng phạt đích đáng những kẻ có tâm địa xấu xa:

Lòng đời còn lắm kẻ lăng nhăng,
Luồn gió lăm le muốn bẻ măng...
...Mấy cụm tre già còn đứng đó,
Đến khi nên gậy đánh nhăn răng.
(Luồn gió bẻ măng)

Hoặc:

Giả hùm khuấy mãi hôi làng xóm,
Phỉnh chó khôn như biến quỷ ma.
Quen thói chồn đèn rồi có bữa,
Xúm nhau đập chết, trấu nhồi da.
(Chồn cáo lếu láo bắt gà)

Dù Phan Châu Trinh tán dương hay phê phán, răn đe, tất cả đều nhằm giáo dục cho mọi người lối sống tốt đẹp, tình nghĩa, thuỷ chung của dân tộc Việt Nam.

Để đạt được mục đích mong muốn, ông đã chọn một cách thể hiện rất mới mẻ độc đáo, là dùng tục ngữ, thành ngữ, ca dao, nghĩa là dùng chính tiếng nói của quần chúng nhân dân để chuyển tải nội dung nên rất gần gũi, dễ hiểu.

Vào thời kỳ mà văn học dân gian chưa được coi trọng, ít ai chú ý tới, vậy mà Phan Châu Trinh, trong chốn lao tù, nơi đất khách quê người, không có một tư liệu trong tay, chỉ dùng một phương tiện duy nhất là trí nhớ tuyệt vời của mình để sưu tầm những câu tục ngữ, ca dao làm thành Santé thi tập thì thật là tài tình. Bao nhiêu năm bôn ba cứu nước, vào tù, ra khám lại đang sống trên đất Pháp, thế mà Phan Châu Trinh vẫn không quên những câu nói, những câu ca của quê nhà, ngược lại ông đã nhớ và nhớ rất nhiều. Tất cả số câu vừa làm đầu đề vừa chú thích có hơn 400 câu, một số lượng rất lớn, điều đó chứng tỏ Phan Châu Trinh đã sống rất gần gũi với nhân dân, học hỏi ở nhân dân để rồi đem hết nhiệt tình và kiến thức uyên bác của mình phục vụ nhân dân.

Santé thi tập ra đời trong chốn lao tù nhưng rất ít nói chuyện lao tù (toàn tập thơ chỉ có 4 bài) mà nặng về giáo dục. Mỗi bài thơ là một lời giáo huấn rất sâu sắc, thiết thực, khoa học, tiến bộ được diễn tả bằng tất cả tấm lòng chân thành, thiết tha của Phan Châu Trinh, dựa trên nền tảng đạo lý của dân tộc nên có giá trị bền lâu. Santé thi tập không chỉ cần thiết đối với người đương thời mà đến nay vẫn còn là những bài học quí báu cho chúng ta để vững vàng bước vào con đường hội nhập với thế giới hiện đại mà không đánh mất truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Châu Yến Loan

Việt Báo
Thích và chia sẻ bài viết này trên facebook Theo dõi vietbao.vn trên facebook
  • Tìm hiểu:
  • Phan Châu Trinh
  • Việt Nam
  • văn học dân gian
  • quần chúng nhân dân
  • Phương pháp giáo dục
  • nhà giáo dục
  • động cách mạng
  • đường hoạt động
  • trên con đường
  • thi tập
  • bài thơ
  • cha mẹ
  • vấn đề
  • di cảo
  • gia đình
  • nước

Ví dụ: Vladimir PutinHương Giang idolTự truyện Hoàng Thùy LinhCô giáo phải quỳ gốiChâu Việt CườngTính lãi suất kiểu mớiTết Nguyên đán 2018Thủ môn Bùi Tiến DũngU23 Việt NamTáo Quân 2018

Comment :Phan Châu Trinh, nhà giáo dục qua Santé thi tập
Ý kiến bạn đọc
Viết phản hồi
Bạn có thể gửi nhận xét, góp ý hay liên hệ về bài viết Phan Châu Trinh, nhà giáo dục qua Santé thi tập bằng cách gửi thư điện tử tới Lien He Bao Viet Nam. Xin bao gồm tên bài viết Phan Chau Trinh nha giao duc qua Sante thi tap ở dạng tiếng Việt không dấu. Hoặc Phan Châu Trinh, nhà giáo dục qua Santé thi tập ở dạng có dấu. Bài viết trong chuyên đề của chuyên mục Thế Giới
Phan Chau Trinh, Sante educators through anthologies
Phan Chau Trinh, Vietnam, folklore, masses, methods of education, teachers sex, revolution, road works, on the road, anthologies, poetry, parents, issues, posthumous, family, country
Phan Chau Trinh was revolutionary, politician, thought that that everyone is clear, but said Phan Chau Trinh was the less education people think. In fact, on the path of revolutionary activities, he pays great attention to this problem. He wrote many letters, ...

Tin Thế Giới nổi bật

Xem thêm
  • Trump-Putin ai hơn ai trên "mặt trận" siêu xe? (19/04)
  • Dân mạng sốc vì video ông Obama nói xấu ông Trump (18/04)
  • Nghịch lý vụ không kích 14/4: Nước Mỹ giận dữ, người Syria ăn mừng.. (17/04)
  • Syria: Từ "thiên đường trên mặt đất" tới chảo lửa "nung" 7 năm trời (17/04)
  • Vua ở châu Phi 15 vợ vẫn tuyển trinh nữ hàng năm (10/04)
  • Thực tập sinh Việt ở Nhật bị trục xuất vì xin nghỉ phép để cưới vợ (09/04)

Tin Thế Giới mới nhất

  • Nhật Bản, Mỹ kêu gọi Triều Tiên từ bỏ toàn bộ tên lửa (03:22)
  • Các nền kinh tế có thể tham gia CPTPP sau khi triển khai (03:02)
  • Quyết tâm vượt qua thách thức (03:02)
  • Châu Âu siết chặt bảo mật dữ liệu đối với Facebook (03:02)
  • Cách có một không hai để miễn nộp phạt vi phạm giao thông (02:52)
  • Xem tử vi tháng 5/2018 người tuổi Thân (02:27)
  • Trực thăng "Kẻ hủy diệt" của Nga tập trận, sẵn sàng đánh trả tên lửa (02:02)
  • "Quái vật leo tường" giúp xây nhà chọc trời siêu tốc (00:47)
  • Bằng chứng bất ngờ của cô gái dù đã chết vì bị thiêu sống vẫn khiến.. (00:12)
  • Cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên có thể diễn ra tại Châu Âu (23:57)

Tin mới

Đọc nhiều

  • Cú điện thoại với Putin trước khi Mỹ-Anh-Pháp khai hỏa đánh Syria
    Cú điện thoại với Putin trước khi Mỹ-Anh-Pháp khai hỏa đánh Syria
  • Bí ẩn tổ chức nghi dàn dựng tấn công hóa học ở Syria
    Bí ẩn tổ chức nghi dàn dựng tấn công hóa học ở Syria
  • Trump có thực sự “hoàn thành nhiệm vụ” sau cuộc tấn công Syria?
    Trump có thực sự “hoàn thành nhiệm vụ” sau cuộc tấn công Syria?
  • Toàn cục Syria: Các "vì sao" không chiến tranh, chỉ dân thường chết tội
    Toàn cục Syria: Các "vì sao" không chiến tranh, chỉ dân thường chết tội
  • Hoa mắt đòn "giương đông kích tây" của Mỹ trong vụ không kích Syria
    Hoa mắt đòn "giương đông kích tây" của Mỹ trong vụ không kích Syria

Thế giới 24h qua

Thế giới 24h: Ông Trump dọa hủy bỏ hội nghị thượng đỉnh với Triều Tiên
Thế giới 24h: Ông Trump dọa hủy bỏ hội nghị thượng đỉnh với Triều Tiên

Tổng thống Donald Trump ngày 18-4 bày tỏ hy vọng hội nghị thượng đỉnh chưa từng có tiền lệ với lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un sẽ thành công sau chuyến thăm Bình Nhưỡng gần đây của Giám đốc CIA Mike Pompeo.

  • Thế giới 24h: Nga tìm thấy phòng thí nghiệm và kho chứa hóa chất ở Douma
  • Thế giới 24h: Syria tiếp tục bị không kích, Mỹ nói không liên quan

Biển đảo Việt Nam

  • Trung Quốc bị tố cáo lắp trái phép máy nhiễu sóng ở Trường Sa
    Trung Quốc bị tố cáo lắp trái phép máy nhiễu sóng ở Trường Sa
  • Trung Quốc tập trận ở Biển Đông, 3 nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ lập tức có mặt
    Trung Quốc tập trận ở Biển Đông, 3 nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ lập tức có mặt
  • "Biển Đông không phải vùng biển riêng của Trung Quốc"
    "Biển Đông không phải vùng biển riêng của Trung Quốc"

Chiến lược chiến thuật

Phản công lại IS trên không gian mạng
Phản công lại IS trên không gian mạng
  • Kim Jong Un nồng nhiệt chúc mừng Assad và điều bất thường đằng sau
    Kim Jong Un nồng nhiệt chúc mừng Assad và điều bất thường đằng sau
  • OPCW tìm cách giúp phương Tây hợp thức trận tên lửa nã vào Syria?
    OPCW tìm cách giúp phương Tây hợp thức trận tên lửa nã vào Syria?

Góc nhìn chuyên gia

  • 4 sai lầm Tổng thống Mỹ cần tránh khi gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên

    4 sai lầm Tổng thống Mỹ cần tránh khi gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên

  • Lợi thế của Syria sau khi hứng chịu đòn không kích từ Mỹ

    Lợi thế của Syria sau khi hứng chịu đòn không kích từ Mỹ

  • Tình báo Anh tiết lộ kế hoạch "báo thù" cho đồng minh Syria đầy tinh vi của Nga

    Tình báo Anh tiết lộ kế hoạch "báo thù" cho đồng minh Syria đầy tinh vi của Nga

  • Tàu chiến Nga rời cảng Syria: Lo sợ hay chiến thuật?

    Tàu chiến Nga rời cảng Syria: Lo sợ hay chiến thuật?

Việt Nam qua ống kính QT

  • Thế giới nghệ sĩ giả gái VN qua lăng kính hãng thông tấn Pháp
    Thế giới nghệ sĩ giả gái VN qua lăng kính hãng thông tấn Pháp

    Ngày làm nghề trang điểm, tối biểu diễn ở các quán bar, Betty nằm trong số những nghệ sĩ giả gái khuấy động một góc Hà Nội mỗi đêm.

  • 50 năm thảm sát Mỹ Lai: Phía sau những bức ảnh làm thay đổi cuộc chiến
    50 năm thảm sát Mỹ Lai: Phía sau những bức ảnh làm thay đổi cuộc chiến

    Hai người đàn ông tin rằng họ nắm giữ một mảnh ký ức quan trọng của vụ thảm sát Mỹ Lai. Họ có thể không đủ bằng chứng nhưng ký ức lại rõ ràng như những tấm ảnh màu chụp năm 1968.

  • Bất ngờ vẻ đẹp Việt Nam qua ống kính của phóng viên Nga
    Bất ngờ vẻ đẹp Việt Nam qua ống kính của phóng viên Nga

    Qua ống kính của phóng viên ảnh Sputnik chúng ta sẽ có cơ hội thấy được một vẻ đẹp Việt Nam hoàn toàn khác trong mắt bạn bè quốc tế, điều mà chúng ta thường bỏ lỡ trong cuộc sống thường nhật.

  • Hình ảnh Việt Nam đầy ấn tượng trong video cảm ơn châu Á của ông Trump
    Hình ảnh Việt Nam đầy ấn tượng trong video cảm ơn châu Á của ông Trump

    Trong đoạn video gửi lời cảm ơn tới các quốc gia châu Á đăng tải trên Twitter của Tổng thống Donald Trump, hình ảnh về đất nước và con người Việt Nam xuất hiện ngay những giây phút đầu tiên của đoạn clip này.

  • Ảnh quý về Việt Nam từ một cuốn sách cổ của Pháp (2)
    Ảnh quý về Việt Nam từ một cuốn sách cổ của Pháp (2)

    Mỏ than Hòn Gai, kênh Tàu Hủ, tàu điện Sài Gòn... là loạt ảnh hiếm về Việt Nam thời thuộc địa in trong cuốn Đông Dương Tuyển tập minh họa năm 1934.

  • Việt Nam thời thuộc địa qua ảnh màu của National Geographic (1)
    Việt Nam thời thuộc địa qua ảnh màu của National Geographic (1)

    Trong số ra tháng 8 1931, tạp chí National Geographic đã giới thiệu những hình ảnh màu quý giá về Việt Nam thời thuộc địa.

  • Báo Mỹ ca ngợi đặc công Việt Nam
    Báo Mỹ ca ngợi đặc công Việt Nam

    Tạp chí National Interest của Mỹ vừa có bài viết ca ngợi những tuyệt kỹ của đặc công Việt Nam, đặc biệt là kỹ năng dùng vật liệu nổ và vũ khí.

  • Ảnh xúc động về người thương binh VN qua ống kính quốc tế
    Ảnh xúc động về người thương binh VN qua ống kính quốc tế

    Với nhiều người thương binh Việt Nam, cuộc sống thời bình là một cuộc chiến thầm lặng, đòi hỏi rất nhiều nghị lực để vượt qua các di chứng chiến tranh.

  • viet bao
  • viet bao
  • viet bao
  • viet bao
  • viet bao
  • viet bao
  • viet bao
  • viet bao
  • Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev bày tỏ tình cảm yêu mến Việt Nam
  • Thủ tướng Campuchia bày tỏ biết ơn vì sự hy sinh của Việt Nam

Thế giới đó đây

  • Những “thị trấn ma” nổi tiếng không dành cho người yếu tim
    24 phut truoc

    Những “thị trấn ma” nổi tiếng không dành cho người yếu tim

  • Câu chuyện ly kỳ về 3 chiếc xe "tử thần" khiến nhiều nhân vật nổi tiếng bỏ mạng
    24 phut truoc

    Câu chuyện ly kỳ về 3 chiếc xe "tử thần" khiến nhiều nhân vật nổi tiếng bỏ mạng

  • Nhịp sống ở thủ đô Syria sau không kích của Mỹ
    24 phut truoc

    Nhịp sống ở thủ đô Syria sau không kích của Mỹ

  • Xuất bản sách, cần thay đổi để phát triển

    Chính trị

    Xuất bản sách, cần thay đổi để phát triển

    Khi một dự án luật tác động đến nhiều người dânKhai mạc Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2018
  • Chính quyền xin lỗi người dân sau khi thu “phí đồng cỏ”

    Xã hội

    Chính quyền xin lỗi người dân sau khi thu “phí đồng cỏ”

    Gắn kết giáo dục nghề nghiệp với thị trường lao động, việc..Tiếp tục triển khai hệ thống quản lý hải quan tự động
  • Hướng đến Liên hoan nghệ thuật Hát Then, Đàn Tính toàn quốc: Lâm Bình đưa hát Then, đàn tính trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn (Bài 3)

    Khám Phá Việt Nam

    Hướng đến Liên hoan nghệ thuật Hát Then, Đàn Tính toàn quốc: Lâm Bình đưa hát Then, đàn tính trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn (Bài 3)

    Chết thèm vì món tóp mỡ lá chanh xứ HuếNuôi tôm công nghệ cao: "Mỗi héc-ta cho ra... 1 tỷ"!
  • Hành khách không nên ăn những thứ này khi đi máy bay

    Du lịch

    Hành khách không nên ăn những thứ này khi đi máy bay

    5 khách sạn kì ảo nhất mà cặp đôi nào cũng đều mơ ướcChiêm ngưỡng cánh đồng kỳ ảo, trong suốt như gương

Tâm Điểm Dư Luận

  • Thoi su 24h194 Dai ta cong an danh anh ruot den chet
    Thời sự 24h(19/4): Đại tá công an đánh anh ruột đến chết

    Quan chức ngành công an vướng lao lý:"Ai sai phải xử lý"; Xe biển xanh đi đám cưới: Lời buồn người mời cỗ; Bị ung thư vì càphê... pin, hãy dùng thuốc trị ung thư... bột than tre?; Chăn trâu, bò phải đóng phí đồng cỏ: Giải thích nhiều chiều; Công an vào cuộc làm rõ thông tin khai thác trộm "kho báu" 1 tấn vàng

  • Thoi su 24h184 Ong lao U70 to tuong chi hang xom 38 tuoi
    Thời sự 24h(18/4): Ông lão U70 “tơ tưởng” chị hàng xóm 38 tuổi

    Cựu Chủ tịch Đà Nẵng: Từ "tin đồn thất thiệt" đến lệnh bắt tạm giam; Thuốc ung thư từ bột tre: Chặn ngay những bàn tay ma reo rắc cái chết; Kinh hãi thứ nước màu đỏ, uống vào là đi theo tà đạo "Hội Thánh Đức Chúa Trời"; Cán bộ xã lưu ảnh "nóng" với nhiều người tại cơ quan;

  • Thoi su 24h174 Va quet giao thong danh nguoi thanh tan phe
    Thời sự 24h(17/4): Va quẹt giao thông, đánh người thành tàn phế

    Chủ đầu tư BOT Cai Lậy: "Rất tin tưởng Bộ GTVT"; Thầy giáo dâm ô hàng loạt học sinh: Phụ huynh gục ngã vì quá sốc; Tà đạo kinh hoàng như thôi miên từ Hải Phòng đang vươn vòi Bạch Tuộc khắp nơi; Nhuộm đen cà phê bằng... pin; Sau vụ thuốc ung thư từ than tre: Vinaca tháo biển hiệu, tẩu tán tài sản lúc nửa đêm

Người tốt việc tốt

  • Sau ca hien giac mac cua Hai An tang manh so nguoi dang ky hien tang
    Sau ca hiến giác mạc của Hải An, tăng mạnh số người đăng ký hiến tạng

     Sau trường hợp hiến giác mạc của bé Hải An gây xúc động mạnh với dư luận, rất nhiều người đã đến Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia để đăng ký hiện tạng.

  • Hanh dong dep cua 2 nguoi Viet cham den trai tim nguoi Dai Loan Trung Quoc
    Hành động đẹp của 2 người Việt ‘"chạm đến trái tim"’ người Đài Loan (Trung Quốc)

    Hình ảnh 2 thanh niên được cho là người Việt Nam ngồi chung một ghế trên chuyến tàu Tết đông đúc để nhường ghế còn lại cho 2 em bé người Đài Loan (Trung Quốc) đang khiến cộng đồng mạng nước này xúc động.  

  • Am long chuyen xe mien phi o 1000 sinh vien ve que an tet
    Ấm lòng chuyến xe miễn phí ở 1000 sinh viên về quê ăn tết

    Sáng 8/2, tại trường Đại học GTVT (Hà Nội) những sinh viên có hoàn cảnh khó khăn đã bắt đầu hành trình về quê sum họp trên những chuyến xe miễn phí.

Việt Báo Cuối Tuần

  • Ha doc con chong chat lia dau hang xom
    Hạ độc con chồng, chặt lìa đầu hàng xóm

    Ông Phan Văn Vĩnh và lời thú nhận muộn màng; Mẹ kế đầu độc con chồng bằng thuốc diệt cỏ; Chặt lìa đầu hàng xóm, chém trọng thương Trung tá công an; Lật tẩy chiêu lừa đảo của tỉ phú USD "dỏm" từ Mỹ sang Việt Nam ... là những tin tức pháp luật nổi bật tuần qua.

  • Lua dao bang tien ao 15 nghin ty mua nha tren 700 trieu se bi danh thue
    Lừa đảo bằng tiền ảo 15 nghìn tỷ, mua nhà trên 700 triệu sẽ bị đánh thuế

    Lừa đảo bằng tiền ảo 15 nghìn tỷ đồng, sở hữu 1 nhà trên 700 triệu đồng sẽ bị đánh thuế tài sản, giá xăng bật tăng mạnh, loạt bê bối cán bộ hải quan bị phanh phui, ông Trump muốn quay lại TPP,...Cùng với những thông tin về tài chính- ngân hàng, bất động sản, thị trường tiêu dùng...là những tin tức - sự kiện kinh tế nổi bật tuần qua.

  • NgaAnh dau khau vu diep vien MyTrung na don thuong mai
    Nga-Anh đấu khẩu vụ điệp viên, Mỹ-Trung "nã đòn" thương mại

    Cả LHQ cũng đã phải đau đầu với cuộc khủng hoảng điệp viên Nga-Anh, mà sâu xa vẫn là việc London không đưa ra được bằng chứng về nguồn gốc chất độc sát hại điệp viên Skripal nhưng lại một mực khẳng định Nga là "hung thủ" và từ chối để Moscow điều tra chung. Trung-Mỹ nay lại khá im tiếng trong vấn đề nóng này, phải chăng là vì còn bận đấu nhau

  • Tin Tức
  • Chính trị
  • Giáo dục
  • Xã hội
  • Thế giới trẻ
  • Khoa học
  • Công nghệ
  • Thế giới
  • An ninh thế giới
  • Người Việt bốn phương
  • Thể thao
  • Bóng đá
  • Clip
  • Pháp luật
  • Hình sự
  • Tư vấn pháp luật
  • Đời sống
  • Tâm sự
  • Xe
  • Thị trường xe
  • Giá xăng
  • Kinh tế
  • Tài chính ngân hàng
  • Chứng khoán
  • Nhà đất
  • Sức khỏe
  • Khỏe và đẹp
  • Giảm cân
  • Giải trí
  • Phim ảnh
  • Âm nhạc
  • Thời trang
  • Du lịch
  • Du lịch Việt Nam
  • Lịch vạn niên
  • Giá vàng - Ngoại tệ
  • Lịch phát sóng
  • Dự báo thời tiết
  • Xem Clip hot
  • Kênh tin RSS
  • Liên Hệ - Contact
  • Quảng Cáo
  • Xổ Số
  • Bóng Đá
  • Phần mềm

Tin nhanh Việt Nam ra thế giới Vietbao.vn
Trung tâm Báo chí và Hợp tác truyền thông Quốc tế (CPI) - Bộ thông tin và truyền thông
Center for Press and International Communication Cooperation - Ministry of Information and Communication, Viet Nam
Giấy phép số: 08/GP-TTĐT, cấp ngày 11/02/2015