Khi nào cần dùng thuốc bổ, vitamin và khoáng chất?

Vitamin và khoáng chất chỉ bổ sung khi chế độ ăn hằng ngày không cung cấp đủ.

Chỉ bổ sung thuốc bổ và vi chất khi chế độ ăn hằng ngày không đủ hoặc thiên lệch. Trẻ biếng ăn, người mắc bệnh hoặc làm việc, vận động quá căng thẳng và phụ nữ mang thai là những trường hợp cần được bổ sung dinh dưỡng.

Vitamin và khoáng chất có trong các loại thực phẩm hằng ngày. Nếu chế độ ăn uống hợp lý thì không cần phải bổ sung. Việc ăn uống hợp lý dựa trên ba cơ sở:

1. Ăn đa dạng, trên 20 loại thực phẩm khác nhau trong một ngày. Vì mỗi loại có chất dinh dưỡng, vitamin, khoáng chất khác nhau nên cơ thể hấp thụ đa dạng.

2. Ăn chừng mực, không quá nhiều hoặc quá ít. Không có thức ăn xấu hay tốt. Mỗi loại thực phẩm đều có chất dinh dưỡng và chất độc hại nào đó. Nếu ăn chừng mực thì nhận được đủ chất mà không bị ngộ độc.

3. Ăn gần với thiên nhiên, ít chế biến thì thực phẩm sẽ ít bị thay đổi bản chất và giữ được nhiều dinh dưỡng. Ví dụ ăn rau, quả vẫn tốt hơn uống nước ngọt trái cây; ăn thịt cá vẫn hơn các dạng đạm, axit amin...

Nên sử dụng vitamin và khoáng chất khi nào?

Chỉ sử dụng khi chế độ ăn thường xuyên không đầy đủ, ăn uống thiên lệch (ví dụ không ăn rau hoặc quá ít, dùng nhiều đồ công nghiệp như mì gói, bánh kẹo, khoai tây chiên...). Những trường hợp cần bổ sung dinh dưỡng là người bệnh khó ăn, trẻ biếng ăn sinh thiếu chất (một ngày ăn dưới 100 g thịt, 100 g gạo, 200 g trái cây, 500 ml sữa...), người làm việc căng thẳng, vận động quá nhiều, tiêu hao năng lượng lớn, phụ nữ mang thai có nhu cầu axit folic, canxi, sắt...

Liệu trẻ uống sữa bổ sung nhiều loại vitamin và khoáng chất thường xuyên và lâu dài có lợi?

Vitamin có hai dạng: dạng thuốc và dạng vi chất bổ sung vào thực phẩm, ví dụ như đường bổ sung vitamin A, muối bổ sung iôt, sữa bổ sung nhiều loại vitamin A, B, C, D... Trong hai dạng này, dạng vi chất bổ sung vào thực phẩm an toàn hơn vì thuốc thường được sản xuất theo liều lượng cao. Ví dụ viên vitamin A có hàm lượng lên tới 200.000 đơn vị, trong khi nhu cầu cơ thể chỉ là 1.000 đơn vị/ngày. Do đó, trẻ có thể dùng sữa bổ sung vi chất lâu dài mà không bị hại.

Lưu ý khi dùng vitamin:

- Sử dụng vitamin liều cao phải có chỉ định của bác sĩ. Nếu cần thiết thì chỉ nên mua loại đa sinh tố khoáng chất. Khi mệt mỏi, làm việc căng thẳng, việc uống viên bổ sủi bọt chỉ có tác dụng hỗ trợ tâm lý (làm người ta yên tâm) chứ không hẳn là cần thiết.

- Hầu hết vitamin đều khó gây ngộ độc, song cần lưu ý khi cho trẻ sử dụng nhiều.

- Vitamin D có thể dẫn đến táo bón cho trẻ.

- Vitamin A và D nếu dùng liều quá cao (hàng triệu đơn vị) có thể gây ngộ độc cấp tính, song rất hiếm xảy ra.

- Về nguyên tắc, những vitamin tan trong dầu mỡ như A, D, E, K thì có thể gây ngộ độc vì khi sử dụng dồn dập chúng sẽ thải không kịp, dễ tích lũy ở gan gây hại.

- Vitamin C uống nhiều có thể gây sỏi thận vì nó tạo ra chất muối khoáng không hòa tan.

Một số thực phẩm cũng cấp vitamin:

- Vitamin A thực thụ chỉ có trong thức ăn động vật như gan của cá, heo, bò, gà..., trong chất béo của sữa, lòng đỏ trứng, rau trái màu vàng, cam đậm.

- Vitamin C có trong trái cây tươi, đặc biệt tập trung ở bưởi, cam, chanh. Tuy nhiên, vitamin trong rau củ quả thường bị mất trong quá trình chế biến, nên ăn sống tốt hơn.

- Vitamin B1 có trong các loại ngũ cốc và thịt.

- Vitamin E có nhiều trong thực phẩm chứa nhiều chất béo như đậu phộng, mè, lòng đỏ trứng, trong mầm lúa, mầm đậu đỗ, giá sống...

Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng, Trung tâm Dinh dưỡng TP HCM (theo Tuổi trẻ)