Xe ôm bến xe miền Đông

Ảnh trên và dưới: Các tài xế xe ôm đang đứng đợi và đón khách tại cổng 3 bến xe miền Đông, TP.HCM chiều 5-1-2005

TTCN - Cả ngàn người hành nghề chạy xe ôm ở khu vực bến xe miền Đông, TP.HCM tạo nên một thế giới thu nhỏ có phân tầng đẳng cấp, có tổ chức, có qui định, có những luật bất thành văn và có những mảnh đời...

Trong vai một hành khách xuống xe Nha Trang vừa vào bến xe miền Đông, tôi hỏi một anh xe ôm đứng ngay cửa xe mặc đồng phục màu xanh nhạt, đội mũ bảo hiểm màu xanh đậm có đeo bảng tên là T.: “Xuống đường Gò Dầu bao nhiêu?”. “30.000 đồng”. Tôi chê đắt bỏ đi. T. đi theo nói: “Thì trả giá giùm một tiếng đi”. “15.000 đồng”. T. bĩu môi quay lại.

Ngay tại cửa ra vào số 3 trên đường Đinh Bộ Lĩnh, một anh xe ôm mặc đồng phục màu xám chặn tôi mời đi xe với giá mềm hơn: 25.000 đồng, sau đó hạ xuống 20.000 đồng. Anh cứ lẽo đẽo theo tôi để phân trần về chuyện xăng lên giá. Tôi lẳng lặng đi một mạch về hướng một nhóm xe ôm khác không có đồng phục đang đứng lố nhố cách đó một đoạn. Một anh xe ôm chấp nhận ngay giá 15.000 đồng. Sau này tôi biết tên anh ta là Th. (46 tuổi, nhà ở phường 27, quận Bình Thạnh).

Những đẳng cấp

Th. vừa chở tôi vừa tâm sự: “Nếu so sánh cho vui thì xe ôm của bến xe miền Đông chia ra làm ba tầng lớp. Những người ở đội xe trong bến thuộc giới thượng lưu, ở cổng ra vào là dân trung lưu, còn như chúng tôi là hạng hạ lưu. Bởi vậy, anh cũng đừng ngạc nhiên về giá cả làm gì, dân hạ lưu nghèo khổ thì bao giờ công cán cho họ cũng rẻ thôi!”.

Quả là dân xe ôm ở bến xe miền Đông chia làm ba loại rõ ràng. Loại thứ nhất chừng 300 người là những tài xế thuộc đội xe ôm do bến xe quản lý. Họ mặc đồng phục màu xanh nhạt, nón bảo hiểm màu xanh đậm có dòng chữ Ủy ban An toàn giao thông quốc gia. Họ thuộc loại “có biên chế”: được quyền đón khách ngay từ trong bến, đàng hoàng chạy ra chạy vào cổng, kiếm mỗi ngày 100.000-200.000 đồng và đóng lệ phí 150.000 đồng/tháng. Họ được gọi là xe ôm bến chính. Loại thứ hai chừng 200 người chia làm hai nhóm đứng ở hai bên cổng số 3 trên đường Đinh Bộ Lĩnh, một nhóm có trang phục màu xám và nhóm kia có trang phục màu trắng sữa. Đây là những tài xế xe ôm chịu sự quản lý của Công an phường 26, Bình Thạnh.

Nhóm này được quyền đón những khách “lọt” ra từ trong bến xe. Thu nhập bình quân của họ trên dưới 100.000 đồng/ngày và phải đóng lệ phí 50.000 đồng/tháng. Tên của nhóm này là xe bến phụ hoặc xe ôm cổng. Loại thứ ba là số xe ôm còn lại, có danh xưng khá ngộ: xe ôm quốc tế hoặc xe ôm... Liên Hiệp Quốc và được chia làm ba loại nhỏ: quốc tế “cộm”, quốc tế “thường” và quốc tế “lôm côm”. Quốc tế “cộm” chỉ là một số rất nhỏ, thường là dân có máu mặt, chạy xe lâu năm, quen biết với bảo vệ bến xe...

Loại này thỉnh thoảng có thể đến trước cổng hoặc vào bến đón khách. Quốc tế “thường” là những xe ôm có chỗ đứng đón khách cố định. Loại này chia ra thành nhiều nhóm nhỏ theo địa bàn đón khách. Có đến bốn nhóm quốc tế “thường” chỉ trên đoạn đường vài trăm mét theo chiều dài bến xe trên đường Đinh Bộ Lĩnh, mỗi nhóm 100-200 người, thu nhập của các nhóm này khiêm tốn hơn, vào khoảng 50.000-70.000 đồng/ngày. Quốc tế “lôm côm” là số xe ôm không có chỗ đậu xe cố định, cứ xách xe chạy lòng vòng quanh bến vừa mời khách vừa nháo nhác nhìn vì sợ quốc tế “thường” đuổi và nếu có đậu xe lại thì cũng chọn chỗ xa xa chờ những khách bị “chê” hay bị “lọt” qua ba bốn cửa lọc trên.

Tôi hỏi Th.: “Anh thuộc loại nào?”. Th. cười: “Quốc tế thường, tôi chạy xe đã bốn năm, trước đây làm công nhân”.

Mỗi tầng lớp ấy lại có phương thức và cung cách hoạt động khác nhau. Ở bến chính có 10 tổ xe ôm ban ngày, mỗi tổ 25 người nhưng trong mỗi thời điểm nhất định chỉ có 15 tài xế có quyền đón khách (gọi là lên tài). Các tài xế đang lên tài được phân biệt với các xe ôm khác trong bến bởi một tấm băng đeo tay màu tím như kiểu các đội trưởng bóng đá lúc ra sân! Ai đón được khách thì trả lại chiếc băng để người khác lên tài và thời điểm chở khách đi được người trực ghi lại chính xác. Ngoài ra, mỗi tổ có trách nhiệm luân phiên nhau trực bảo vệ bến xe (mỗi tháng phải trực ba buổi) và tất nhiên những buổi đó không có quyền đón khách. Đổi lại cái đặc quyền đón khách quá ngon lành là những qui định khá nghiêm ngặt cho xe ôm bến chính: họ sẽ bị treo tài thậm chí đuổi việc nếu chèn ép khách, bán khách..., thậm chí là không đội mũ bảo hiểm hay quên... gài nút áo! Xe ôm bến chính chỉ được quyền đón khách trong bến, ra đến cửa là địa phận của xe bến phụ.

Xe ôm chở khách tại bến xe miền Đông chiều 5-1-2005

Tại bến phụ ngoài cổng, việc phân tài và trực cũng tương tự nhưng đơn giản hơn. Trong mỗi thời điểm chỉ có một tài xế xe ôm được lên tài và đứng ngay đường ra vào của khách ở cổng rồi cứ thế mà luân phiên nhau. Khi khách đông, những người khác có quyền đón khách và nếu được thì số tài của họ sẽ chuyển xuống dưới cùng ở chỗ tấm bảng hình chữ nhật có mấy chục chiếc đinh treo bảng số. Các tài xế xe ôm chạy ban đêm còn có cả đồng phục ghi số sau lưng áo như cầu thủ bóng đá.

Xem ra nhốn nháo nhất là xe ôm quốc tế, khách nào “lọt” khỏi bến phụ đã có sẵn từng nhóm quốc tế săn đón nhiệt tình. Có một luật bất thành văn là các xe ôm này chỉ được đón khách ngay trên địa bàn của mình. “Quốc tế” ở cổng 3 không thể lên đón khách ở cổng siêu thị và ngược lại. Một điều mà “quốc tế” nào cũng hiểu là ai bắt khách trước thì người đó có quyền và không được phá giá. Quốc tế “lôm côm” chạy lòng vòng bắt khách và hiểu rất rõ rằng không được dừng xe lại ở bất cứ địa bàn nào nếu không muốn bị... ăn đòn.

Những mảnh đời

Ở chỗ đổ khách xuống, ngồi quan sát lâu tôi chú ý đến một tài xế xe ôm chừng hơn 40 tuổi đeo bảng tên Hiến. Anh tỏ ra khá nhiệt tình trong chuyện... chỉ đường cho khách. Lúc Hiến đang nói chuyện với hai hành khách giọng Bắc, tôi đến gần và biết được anh ta đang chỉ dẫn những tuyến xe buýt để hai ông khách này về đến cái địa chỉ đang cầm trên tay thuộc quận Thủ Đức.

Tôi hỏi: “Sao anh không chở họ đi?”. “Địa chỉ của họ đến đi bằng xe buýt rất tiện” - anh Hiến đáp. Tôi chủ động thuê Hiến chạy một chuyến khứ hồi. Chuyện trò râm ran, tôi được biết các xe ôm trong bến chính nói anh đã “trúng số độc đắc” khi được vào đội xe. Cách đây mấy năm, lúc còn làm nghề xây dựng, Hiến có tham gia xây một ngôi nhà khá sang trọng ở khu Bà Quẹo. Lúc ấy Hiến không biết ông chủ nhà làm gì.

Sau đó, Hiến bỏ nghề xây dựng để chạy xe ôm. Nhờ một người quen là quốc tế “thường” giúp đỡ, Hiến trở thành một xe ôm quốc tế. Một hôm, thấy ông chủ nhà quen thuộc đi lại trong bến xe, Hiến hỏi một tay xe ôm khác và biết được rằng ông ta là... giám đốc bến xe! Cuộc viếng thăm ngôi nhà mà mình đã góp tay xây lên của Hiến đã có kết quả ngoài mong đợi: anh được nhận vào đội xe bến chính mà không tốn một xu nào! Hiến nói: “Thật ra ngay trong bến xe vẫn còn có một số tài xế cố tình hét giá cao để lừa khách. Với vị trí đón khách quá đẹp thì chẳng nên làm như vậy làm gì, chỉ cần đi đúng giá cũng đã có thu nhập khá cao. Riêng tôi, từ khi được cái may mắn trên thì tôi luôn tâm niệm phải đối xử tốt với người khác”.

Nhiều người lại chẳng có được một phần may mắn như Hiến. Anh T., nhà ở đường Phạm Văn Chiêu, quận Gò Vấp, dù đã có 12 năm làm nghề chạy xe ôm quanh bến xe miền Đông vẫn là một quốc tế “thường” với thu nhập chật vật lắm mới đủ nuôi vợ và ba con. Tôi hỏi: “Sao anh không tìm cách xin vào đội xe trong bến?”.

Anh T. cười buồn: “Làm gì có 5-10 triệu(!) để vào. Mà nếu có cũng không dám, năm ngoái có mấy tay kia nghe phong thanh về đường dây xin vào đã phải tiền mất mà... đẳng cấp vẫn như cũ khi bị mấy thằng kia lừa ăn hết 1-2 triệu tiền cọc rồi cứ hứa hoài hứa mãi...”.

V. cũng là một quốc tế “thường” ở trước cổng siêu thị bến xe, người miền Trung, vợ đang ở nhà nuôi đứa con nhỏ. Anh ta than thở: “Chạy bữa đực bữa cái, tiền nhà, tiền điện nước cứ tới liền liền”. “Sao không tìm cách xin vào đội xe trong bến?”. V. đáp: “Nếu có đường vào chắc chắn là tôi điện thoại ra quê vay tiền “chơi” liền, chạy trong đó chẳng mấy chốc mà lấy lại vốn”.

Nhưng không phải “quốc tế” nào cũng suy nghĩ như V.. Anh Tr., một quốc tế “thường” ở trước cổng số 1, nói: “Chạy thế này nhiều khi hàng xóm bạn bè... không biết, chứ mặc đồng phục và đội cái mũ bảo hiểm “chỉ có ở bến xe miền Đông” kia thì đi đâu ai cũng biết mình là... xe ôm(!)”. Anh Đ., nhà ở phường 2, Bình Thạnh, lại có cách nghĩ khác. Theo anh, có khả năng bến xe miền Đông có thể bắt chước bến xe gì đó ngoài Hà Nội bỏ luôn đội xe ôm để ưu tiên cho xe buýt. “Lỡ mình tốn tiền vào rồi chưa kịp lấy lại vốn đã bị giải thể thì sao? Với lại, tôi còn đang giấu vợ sắp cưới của mình cái nghề chạy xe ôm, mặc đồng phục vào có nguy cơ bị bể”.

Anh M., ngoài 50 tuổi, một quốc tế “lôm côm” đậu xe lẻ loi một mình sát với bức tường bên hông bến xe, lại hành nghề xe ôm sau khi đã là một... giám đốc công ty TNHH chuyên kinh doanh các loại xe cơ giới hạng nặng ở Q.7. Sau khi công ty phá sản, anh M. xách xe từ Q.7 qua tận bến xe miền Đông hành nghề để khỏi xấu hổ khi gặp mặt người quen, bạn bè bên đó. Khi tôi hỏi anh nghĩ gì khi người ta gọi anh là xe ôm quốc tế “lôm côm”, anh M. cười: “Gọi là quốc tế... mồ côi nghe đúng hơn”.

Theo anh M., thật ra cơ hội kiếm khách của xe ôm “quốc tế” cũng không ít vì có khá nhiều khách thường không thích đi xe ôm trong bến do sợ bị "chặt đẹp". Như để chứng minh cho nhận định của anh, một thanh niên chừng 20 tuổi tiến đến và nói bằng giọng Nghệ An hỏi giá về đường Hoàng Hoa Thám, Tân Bình. Tôi tranh thủ hỏi chàng thanh niên tên Dũng đó: “Sao không đi xe trong bến?”. “Thôi, trong đó lấy giá mắc lắm”. Tôi hỏi tiếp: “Sao không đi xe buýt?”. Dũng đáp: “Đi xe buýt rồi còn phải đi bộ thêm một đoạn, với lại giờ này chắc kẹt đường xe buýt chạy lâu lắm, tôi còn về nhanh để tắm rửa”.

Dù ở đẳng cấp nào, giới xe ôm bây giờ đang phải kiếm sống vất vả vì phải cạnh tranh với xe buýt, xe hơi, xe... nhà (người nhà ra đón). Bên cạnh đó họ còn có một nỗi lo nghề nghiệp: xe ôm sẽ bị cấm đoán dần để nhường chỗ cho hệ thống xe buýt văn minh hơn, chưa kể nỗi lo lớn nhất là sự nguy hiểm chết người khi phải đối mặt với những tên cướp xe giả danh hành khách mà các xe ôm bến xe miền Đông đã từng gặp phải.

THĂNG NGUYỄN