Chờ đến bao giờ?

Thôn trưởng Dương Ngọc Hùng nói với vẻ đầy lo lắng: “Bà con cả thôn hoang mang chứ không riêng gì ai. Ở Hòa Hiệp bây giờ trẻ con nhà ai cũng bị mục răng. Vài năm nay đã có gần 20 người bị bệnh đơ sống lưng rồi cứ còng xuống. Một số người bị co rút toàn thân, nằm một chỗ rồi chết đột ngột”... Bao nhiêu người dân nơi miền quê cách trở, nghèo khó này sống trong tâm trạng đầy lo âu và chờ đợi.

“Cái răng cái tóc...”

Chất cặn bám dày trong thành ấm nước	Cặn phèn bám đầy ấm nước

Thôn Hòa Hiệp (xã Bình Tường, huyện Tây Sơn, Bình Định) nằm lọt thỏm giữa thung lũng bao quanh là những dãy núi chập chùng có sáu xóm nhỏ với tổng cộng hơn 4.000 dân. Thật lạ: 3/4 (khoảng hơn 3.000) trong số đó đã bị... mục răng. Bệnh đơ xương, teo cơ, co quắp chân tay thì xóm nào cũng có người mắc. Xóm Hòa Lộc Hạ hơn 20 hộ đã có hơn chục trường hợp bị đơ cột sống, tê tay chân hoặc tê nửa người. Xóm Hòa Bình có ba người bị triệu chứng đau nhức rồi bụng cứ to dần lên, nằm chờ chết.

“Có người mới 30, 40 tuổi, đang khỏe mạnh bỗng mắc chứng bệnh này giờ nằm liệt, bỏ bầy con không ai nuôi. Riêng xóm Hòa Khánh đã có ba người chết vì căn bệnh này: chị Phạm Thị Phương mới 36 tuổi, chị Nguyễn Thị Nhàn 55 tuổi, rồi Nguyễn Thị Thu mới chết cuối tháng mười, mới 33 tuổi chớ mấy...” - ông Nguyễn Văn Huê, xóm trưởng Hòa Khánh, buồn bã nói.

Em Lý Văn An, 11 tuổi, nhưng hàm răng đã ngả màu đục, sắp vỡ

Ông Trần Văn Minh (50 tuổi) ở xóm Hòa Lộc Hạ, hai năm nay hàm răng đã ngả màu đen xỉn, mục dần, còn vợ ông, bà Nguyễn Thị Lo (48 tuổi) bị bệnh đơ cột sống gần một năm nay. Bây giờ bà chỉ quanh quẩn trong nhà, ngoài vườn, không thể ra đồng ruộng. Bà cụ Lê Thị Lập - mẹ ông Minh - vừa bị bệnh co rút không còn ngồi dậy được nữa.

“Khổ nỗi nhà nghèo, có buồng chuối chín, mớ rau đổi gạo nhưng không thể gánh đi chợ xa bán được. Nhưng vợ chồng tôi lo nhất là sáu đứa con gái. Cả sáu đứa mục răng hết. Muốn trám, muốn trồng thì mỗi đứa mất gần triệu bạc, lấy đâu ra...”, bà Lo nghẹn ngào nói. Không phải chỉ lo cái ăn, cái sống mà còn lo cho số phận của sáu đứa con gái: răng cỏ vậy, không trám, không trồng thì đường chồng con làm sao?

Bà Nguyễn Thị Lo bị đơ cột sống không đứng thẳng được

Mà nỗi lo ấy là có thật: cách đây một năm, có cô gái tên H. đẹp nhất xóm Hòa Khánh. Nghe tiếng, một thanh niên từ thị trấn huyện tìm vào tận nơi xem mặt, làm quen. Nhưng khi thấy cô gái cười mà hàm răng đen xỉn, rụng nham nhở, chàng trai không trở lại nữa vì bà mẹ cự tuyệt “Răng cỏ không có thì sau này nó lấy gì nhai cơm cho con nó?”. Sau dạo đó, H. buồn quá bỏ vào Bình Dương làm công nhân may, người làng không thấy cô trở về quê nữa.

Chị Hồ Thị Tuyết (43 tuổi) ở Hòa Lộc Hạ mắc bệnh đơ lưng hơn một năm. Cả nhà bảy miệng ăn nhưng chỉ trông vào năm sào ruộng năm được năm mất vì hạn. “Không riêng gì nhà tôi, ở Hòa Hiệp nhà ai cũng thiếu ăn vài ba tháng trong năm. Nhưng thiếu cái ăn vậy mà không lo, mình đắp đổi cũng qua bữa, lo là lo cho bầy con... Ráng nuôi con heo, con bò, cố kiếm ít tiền trồng răng cho các con, con gái có thời, mà chúng nó còn trẻ quá”.

Mong nước sạch về

“Tất cả các giếng nước ở Hòa Hiệp đều nhiễm phèn nặng. Tụi tôi là nông dân, chỉ thấy nhiễm phèn chứ còn nhiễm chất độc gì khác thì làm sao biết”, thôn trưởng Dương Ngọc Hùng nói. Nước giếng nơi này phèn đóng thành váng nổi lờ nhờ như vết dầu loang. Bà con ai cũng hoang mang vì không chỉ chuyện răng cỏ, chuyện đơ lưng mà mấy năm qua thôn Hòa Hiệp đã có hơn chục người chết vì ung thư.

Chị Hồ Thị Tuyết còng lưng, khệ nệ xách ra cái ấm nhôm. Trong ấm là một lớp cặn đục bám dày. “Cứ lâu lâu phải dùng dao cạy bỏ lớp cặn. Nhưng cạy riết cũng không hết. Mỗi năm phải thay ấm ba bốn lần vì lớp cặn bám dày quá, nước rất lâu sôi”.

Cách đây hai năm, nhờ có chương trình nước sạch của Nhà nước đầu tư cho thôn Vĩnh An dành cho bà con dân tộc Ba Na, bà con Hòa Hiệp nối thêm đường ống để sử dụng. Nhưng hiện chỉ có khoảng 300 hộ có nước, hơn 385 hộ còn lại vì xa, vì thiếu tiền nên vẫn chưa có nước sạch. Dù biết nguy hiểm, biết bệnh tật rình rập nhưng ngày ngày bà con vẫn phải dùng nước giếng.

Trao đổi về vấn đề này, phó giám đốc Sở Y tế tỉnh Bình Định Hồ Việt Mỹ cho biết Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh đã có văn bản báo cáo về nồng độ fluor trong nước giếng ở Hòa Hiệp và một số khu vực lân cận quá cao, và đây là nguyên nhân làm hư răng trong cộng đồng, đồng thời đã có một đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh cũng khẳng định như thế.

Ông Hồ Đắc Chương, giám đốc Trung tâm Nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh, cho biết: “Chương trình mục tiêu quốc gia về nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn vừa triển khai cho vay vốn tín dụng ưu đãi cho Bình Định 6 tỉ đồng phục vụ chương trình nước sạch, riêng Hòa Hiệp sẽ được vay ưu đãi 1 tỉ đồng để bà con có thể nối đường ống nước sạch về tận nhà trong thời gian tới”. Đó là những thông tin đáng mừng đối với hơn một vạn dân của xã Bình Tường, ai cũng mong chờ...

BẢO TRUNG