Giải pháp phát triển nông nghiệp, nông thôn

Trong vấn đề đầu tư vốn cho nông nghiệp, nông thôn, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Văn Giàu cho rằng, đầu tư vốn cho lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn đã thu hút được sự quan tâm và tham gia tích cực của các tổ chức tín dụng. Bên cạnh mạng lưới ngân hàng NN&PTNT giữ vai trò chủ đạo, các ngân hàng thương mại nhà nước, Ngân hàng Chính sách - Xã hội, Ngân hàng Đầu tư phát triển, các ngân hàng thương mại cổ phần và hơn 1.000 quỹ tín dụng nhân dân cơ sở đầu tư trên địa bàn nông thôn ngày một tăng lên. Việc tham gia của các tổ chức chính trị - xã hội vào quá trình cho vay của các tổ chức tài chính làm cho đồng vốn của ngân hàng sử dụng hiệu quả hơn, góp phần đẩy lùi nạn cho vay nặng lãi ở nông thôn.

Cùng với Nghị định số 61/2010/NĐ-CP ngày 4-6-2010 của Chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn và chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, thì chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn sẽ tiếp tục đi vào cuộc sống và mang lại lợi ích thiết thực cho người dân. Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục chỉ đạo các ngân hàng thương mại triển khai đồng bộ các chính sách đã được quy định trong Nghị định 41/2010/NĐ-CP ngày 12-4-2010 của Chính phủ về Chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn, đồng thời phấn đấu đưa tăng trưởng tín dụng cho lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn cao hơn mức tăng trưởng bình quân chung của nền kinh tế. Ngân hàng Nhà nước sẽ linh hoạt trong điều hành chính sách tiền tệ để tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, đặc biệt là nguồn vốn cho vay đối với nông nghiệp, nông thôn.

Theo Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng, một trong những giải pháp chủ yếu để phát triển thị trường nông sản trong thời gian tới là tiến hành nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của Chương trình xúc tiến thương mại quốc gia, gồm 3 bộ phận: xúc tiến thương mại định hướng xuất khẩu, xúc tiến thương mại nội địa và xúc tiến thương mại biên giới. Đối với xúc tiến thương mại định hướng xuất khẩu, phải tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả của công tác xúc tiến thương mại và phát triển thị trường nước ngoài; tập trung xúc tiến thương mại tại các thị trường trọng điểm có kim ngạch nhập khẩu lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc, một số nước EU...; tập trung nguồn vốn xúc tiến thương mại đối với những mặt hàng có sự tăng trưởng, có sự đóng góp lớn cho kim ngạch xuất khẩu.

Trong xây dựng và phát triển thương hiệu cho các mặt hàng nông sản Việt Nam, trước mắt cần định hướng, lựa chọn một số thương hiệu chủ lực cho các mặt hàng nông sản đang có thế mạnh trên thị trường thế giới như: gạo, cà phê, hồ tiêu, hạt điều,... để có thể xuất khẩu trực tiếp đến các thị trường có nhu cầu mà không phải qua trung gian hoặc mượn thương hiệu nước ngoài. Để hỗ trợ tích cực hơn cho các doanh nghiệp xuất khẩu và góp phần giúp các doanh nghiệp trong nước gia nhập thị trường nước ngoài, cần tạo điều kiện nâng cao hiệu quả hoạt động của các thương vụ, tăng cường đại diện tham tán thương mại tại các khu vực thị trường trọng điểm và phối hợp chặt chẽ giữa các hiệp hội ngành hàng và các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài.

Đối với xúc tiến thương mại thị trường trong nước, hỗ trợ nâng cao năng lực cho cộng đồng doanh nghiệp về nghiên cứu thị trường. Phát triển hệ thống phân phối hàng nông sản, tổ chức hàng nông sản cấp vùng và cấp miền, hỗ trợ tuyên truyền, quảng bá hàng nông sản Việt Nam trên các phương tiện truyền thông. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế tới người nông dân, tới các tổ chức làm công tác xuất khẩu hàng nông sản, để hạn chế tối đa, tiến tới chấm dứt các việc làm vi phạm tiêu chuẩn, quy chuẩn trong sản xuất, nuôi trồng các nguyên liệu làm hàng xuất khẩu.

Đối với xúc tiến thương mại biên giới, Bộ trưởng Bộ Công thương cho rằng, cần hỗ trợ năng lực cho thương nhân tham gia xuất khẩu nông sản qua biên giới về thông tin thị trường biên giới. Tổ chức các hoạt động giao nhận, vận chuyển và dịch vụ hỗ trợ xuất khẩu qua các cửa khẩu biên giới; tổ chức tuyên truyền, quảng bá và tiêu thụ hàng hóa, nhất là hàng nông lâm sản cho đồng bào miền núi, biên giới, vùng đồng bào dân tộc và hải đảo. Phối hợp hệ thống xúc tiến thương mại với hệ thống khuyến nông, khuyến lâm để cung cấp thông tin và dự báo thị trường trong và ngoài nước về các mặt hàng nông lâm thủy sản chủ lực, các thông tin về thị hiếu, chính sách thuế, phi thuế, các yêu cầu về tiêu chuẩn, chất lượng hàng hóa của khách hàng để định hướng sản xuất những sản phẩm phù hợp và có sức cạnh tranh cao, tìm kiếm thị trường, chắp nối bạn hàng, giới thiệu đối tác, quảng cáo, triển lãm cho các doanh nghiệp, các HTX và gia đình nông dân.

Ở một khía cạnh khác, ông Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ Quốc gia khẳng định: Sự thành công vượt bậc về phát triển nông nghiệp trong 25 năm qua, cả năng suất lẫn sản lượng thì tình trạng “được mùa mất giá, được giá mất mùa” luôn xảy ra. Tình trạng này, người nông dân phải chịu 2 loại rủi ro. Rủi ro do thiên nhiên như: hạn hán, lũ lụt, dịch bệnh... mà đặc điểm sản xuất nông nghiệp thường xuyên chịu nặng hơn các ngành kinh tế khác và rủi ro do thị trường như biến động giá cả, tỉ giá hối đối, mất cân đối cung cầu. Những quốc gia thành công trong lĩnh vực nông nghiệp, bên cạnh việc sử dụng khoa học - công nghệ để hạn chế rủi ro về điều kiện tự nhiên cho nông dân, họ còn sử dụng các công cụ của thị trường để chuyển rủi ro do thị trường gây ra từ người sản xuất sang người kinh doanh. Hay nói cách khác, chuyển rủi ro từ thị trường cho thị trường để giảm rủi ro do nông dân sản xuất.

Theo ông Lịch, đây là vấn đề “đại sự” trong quá trình công nghiệp hóa nông nghiệp, chứ không đơn giản là quy hoạch chỗ nào, nuôi con gì, trồng cây gì thích hợp. Việc trồng cây gì, nuôi con gì chỉ mới dựa trên điều kiện lợi thế tự nhiên, còn sản phẩm của cây con đó bán ở đâu, số lượng bao nhiêu, giá thế nào lại do thị trường quyết định. Do đó, vấn đề phát triển nền nông nghiệp nước ta theo hướng bền vững, không chỉ là vấn đề quy hoạch vùng sản phẩm nông nghiệp tập trung mà vấn đề đầu tiên là “phương thức tổ chức sản xuất nền nông nghiệp” như thế nào để gắn sản xuất với thị trường, kể cả thị trường thế giới. Vì muốn đi lên nền sản xuất nông nghiệp lớn, thì tất yếu phải quy hoạch các vùng sản xuất, sản phẩm nông nghiệp tập trung, gắn các vùng này với công nghiệp chế biến và thương mại, tạo nên các cụm sản xuất bảo đảm toàn bộ chuỗi giá trị của sản phẩm. Nhưng nếu chỉ khoanh vùng quy hoạch đơn giản dựa vào duy nhất điều kiện lợi thế tự nhiên thì “rủi ro thị trường” luôn luôn ập đến, nên tình trạng như hiện nay cũng không cải thiện được. Việc chuyển rủi ro từ thị trường cho thị trường thông qua 3 hệ thống công cụ hỗ trợ đó là: hệ thống hỗ trợ từ Nhà nước thông qua chính sách tín dụng, dự trữ; vai trò của các công ty thương mại thông qua việc thực hiện mua bán các hợp đồng tương lai và vai trò của các hiệp hội sản xuất nông sản, trong đó nổi bật là vai trò của Liên minh HTX dịch vụ nông nghiệp. Hiện nay, cả 3 hệ thống trên của nước ta hoặc chưa hình thành, hoặc hình thành nhưng chưa phát huy tác dụng...