Đào thêm kênh không hẳn là tốt cho rừng U Minh

Chia cắt rừng sẽ có hại nhiều mặt cho các sinh vật sống.

Có nhiều ý kiến cho rằng phòng cháy rừng U Minh cần bao gồm việc đào nhiều kênh để tạo băng ngăn lửa, cung cấp nước và đường tiếp cận cho việc chữa cháy. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, việc này không giải quyết được vấn đề cơ bản là giữ ẩm cho rừng mà còn hại đến hệ sinh thái rừng tràm trên bùn.

Theo nhận định của nhóm các nhà nghiên cứu (gồm tiến sĩ Trần Triết, PGS Trần Công Kiệt - ĐH KHTN TP HCM, tiến sĩ Nguyễn Xuân Đặng và tiến sĩ Đặng Thị Đáp, Viện sinh thái và tài nguyên sinh vật Hà Nội, cùng một số giáo sư Anh, Australia…), các tác hại quan trọng nhất của việc đào thêm nhiều kênh bao gồm:

1. Việc chia cắt manh mún sẽ làm nơi ở thật sự của các loài sinh vật bị giảm đi đáng kể. Các kênh đào sẽ tạo ra những vùng sinh thái đặc biệt dọc theo hai bên kênh gọi là vùng biên. Đây là nơi có mức độ xáo động rất cao mà nhiều loài sinh vật không chịu đựng được, buộc phải rút sâu vào bên trong. Diện tích của vùng biên thay đổi tùy theo mức độ chống chịu của từng loài, nhưng thường là rộng hơn nhiều lần so với bề rộng thật sự của các con kênh. Nếu các con kênh được đào rất gần nhau, đối với một số loài nhạy cảm, khu vực sinh sống thật sự của chúng gần như sẽ mất hẳn. Việc chia cắt manh mún nơi ở còn gây nhiều tác động tiêu cực đến khả năng phát tán, kiếm mồi, di chuyển tự nhiên của nhiều loài sinh vật sống trong rừng, gia tăng tình trạng cách ly quần thể lớn thành nhiều quần thể nhỏ.

2. Vùng biên dọc hai kênh sẽ là môi trường lý tưởng cho việc xâm nhập của những loài sinh vật ngoại lai xâm hại.

3. Thêm nhiều kênh trong vồ than bùn sẽ làm lượng nước tích trong than bùn rỉ ra ngoài nhanh hơn, có khả năng làm tình trạng khô cạn trở nên nghiêm trọng hơn.

4. Các con kênh cũng là phương tiện để những phần tử xấu xâm nhập rừng khai thác trái phép, làm công tác quản lý càng trở nên khó khăn.

Vấn đề quan trọng đối với việc bảo tồn hệ sinh thái rừng tràm trên than bùn, và cũng là để phòng cháy rừng, là tái lập và duy trì một điều kiện thủy chế thích hợp. Cần phải điều tiết mực nước để giữ ẩm cho tầng than bùn, sao cho trong suốt mùa khô mực thủy cấp phải luôn ở gần bề mặt, tạo ra tình trạng úng nước tự nhiên cho than bùn. Do có sự chênh lệch khá lớn về độ cao giữa vồ than bùn và vùng không có than bùn (ở U Minh Thượng trước khi cháy chênh lệch này trung bình từ 1,5-2 mét, ở U Minh Hạ nhiều vùng còn chênh lệch cao hơn), việc điều tiết mức nước sẽ gặp một số khó khăn nhất định. Nếu giữ một mức thủy cấp thích hợp cho than bùn thì vùng bên ngoài sẽ bị ngập sâu và kéo dài, còn ngược lại than bùn sẽ trở nên quá khô.

Nhóm các nhà khoa học đề nghị trước tiên cần điều tra để xác định những nơi than bùn còn sót lại sau khi cháy, độ dày của tầng than bùn cũng như độ cao tương đối của chúng so với vùng không có than bùn ở chung quanh. Sau đó tiến hành xây dựng hệ thống điều tiết nước có khả năng duy trì mực thủy cấp tối ưu riêng cho từng khu vực có và không có than bùn. Đây chính là nền tảng để khôi phục hệ sinh thái rừng tràm U Minh và cũng là biện pháp hiệu quả để phòng cháy rừng. Khi tầng than bùn luôn được giữ úng nước trong mùa khô, cháy rừng sẽ khó xảy ra, nếu có cũng chỉ là cháy lướt trên mặt, không gây ra những tổn thất lớn như trận cháy vừa qua.

(Theo Tuổi Trẻ Chủ Nhật)