Chỉ trông cậy vào nguồn ngân sách Nhà nước?

Ảnh: Hải Hà

Trong năm 2003, năm đầu tiên thực hiện Quyết định khám chữa bệnh cho người nghèo này, theo số lượng ước tính ban đầu đã có khoảng 13,5 triệu người (chiếm 16,8% dân số cả nước) là đối tượng thụ hưởng chế độ. Trong đó, đã có 3,7 triệu người được phát thẻ Bảo hiểm y tế và 7,6 triệu người được hưởng theo phương pháp thực thanh - thực chi. Như vậy, hầu hết các đối tượng hiện đang được hưởng theo phương thức thực thanh thực chi (chiếm 56,1% tổng số). Một số địa phương đã áp đụng phương thức này cho 100% đối tượng thụ hưởng như Phú Thọ, Bắc Giang, Lạng Sơn... Qua thực tế, phương thức này tỏ ra có nhiều ưu điểm bởi ở nhiều địa phương, số lượng người nghèo rất lớn, việc quản lý thẻ bảo hiểm y tế rất khó khăn. Hơn nữa, với nguồn kinh phí thực thanh thực chi, Sở Y tế các địa phương có thể quản lý tốt hơn nguồn kinh phí Quỹ do nắm được nhu cầu chăm sóc sức khoẻ của người dân.

Tuy nhiên, cũng có một số tỉnh lại hoàn toàn mua thẻ bảo hiểm cho ngưòi nghèo như Hà Tây, Hải Dương, Ninh Bình, TP.HCM, Vĩnh Long, Bến Tre... với mệnh giá 50.000đ hoặc 30.000đ/người/năm. Người nghèo tiếp cận với các dịch vụ y tế tốt hơn, đó là thế mạnh của thẻ bảo hiểm y tế  so với hình thức thực thanh - thực chi. Ngoài ra, về tâm lý, khi có trong tay tấm thẻ bảo hiểm, người nghèo cũng cảm thấy bình đẳng hơn với các đối tượng có thẻ bảo hiểm y tế khác.

Kinh phí thực tế của Quỹ khám, chữa bệnh cho người nghèo năm 2003 là 522 tỷ đồng, đạt 68% tổng kinh phí dự toán ban đầu của ngân sách nhà nước danh cho Quỹ. Đây là nguồn kinh phí khá lớn, giúp các địa phương thực hiện tốt công tác khám, chữa bệnh cho người nghèo. Tuy nhiên, như trên đã nói, trong khi dự toán ngân sách nhà nước cho Quỹ là rất cao thì việc huy động kinh phí bổ sung còn  hạn chế. Để đạt mức 70.000đ/người/năm, ngoài nguồn kinh phí Nhà nước, các địa phương cần phải huy động thêm 256 tỷ đồng. Trong năm qua, các địa phương dù có nhiều cố gắng, với nhiều hình thức khác nhau song cũng mới chỉ huy động được 20 tỷ đồng, không đáng kể so với mục tiêu phải đạt được. Các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Hồ Chí MInh... năm qua cũng chỉ dừng lại ở con số "khiêm tốn" khoảng  từ 2 - 5 tỷ đồng.

Một khó khăn nữa mà công tác nhân đạo này đang gặp phải là việc xác định đối tượng thụ hưởng và cấp thẻ. Những đối tượng này phải được căn cứ theo tiêu chuẩn của Bộ Lao động - Thương binh - Xã hội. Tuy nhiên, Bộ này mới chỉ xác định "Hộ nghèo", trong khi đó việc thực hiện Quyết định 139 phải xác định đến từng cá nhân trong hộ. Vì vậy, việc lập danh sách người nghèo ở nhiều địa phương còn chậm trễ.

Với những đối tượng thụ hưởng Quỹ khi chuyển lên tuyến Trung ương thường gặp rất nhiều khó khăn. Đối với nhiều bệnh viện, bệnh nhân vẫn phải chi trả viện phí như người không có bảo hiểm y tế, sau đó sẽ thanh toán chứng từ tái chính với Ban quản lý Quỹ của tỉnh. Hình thức này thuận tiện cho các bệnh viện, hạn chế thất thoát tài chình nhưng lại vô lý ở chỗ người nghèo không đủ tiền chi trả cho bệnh viện trước khi đựoc thanh toán.

Ngoài ra, việc phân định giữa người nghèo và người cận nghèo cũng khá "nhạy cảm".  Do hạn chế về kinh phí nên Quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo mới chỉ tập trung hỗ trợ cho các đối tượng được quy định tại Điều 2 của Quyết định 139. Tuy nhiên, ranh giới giữa nghèo và cận nghèo ở nước ta là rất khó xác định và tỷ lệ người không thuộc diện nghèo nhưng có thu nhập thấp là rất cao. Những người này khi bị đau mốm rất dễ trở thành nghèo đói do không được hỗ trợ trong khám chữa bệnh, nhất là khi mắc bệnh hiểm nghèo, chi phí lớn.

Sang năm tiếp theo 2004, để bảo đảm mức kinh phí tối thiểu 70.000đ/người/năm, ngoài nguồn ngân sách nhà nước phân bổ, các địa phương cần dành 15% quỹ bảo đảm xã hội của địa phương cùng ngân sách trung ương để duy trì và phát triển quỹ. Bên cạnh đó, việc mở rộng các chương trình y tế quốc gia để khống chế các bệnh xã hội, bệnh dịch nguy hiểm và các bệnh thường gặp ở người nghèo như: sốt rét, bướu cổ, lao, phong, tâm thần... sẽ là những hậu thuẫn tốt đẩy mạnh xã hội hoá y tế, ngày càng nâng cao thể trạng cho người dân.

T.Hoa