Thay đổi quyền nuôi con chung sau ly hôn: Tất cả phải vì con trẻ!

Trẻ con luôn là nạn nhân trong các cuộc ly hôn. Ảnh: H.P

Hạnh phúc tan vỡ, vợ chồng đành đưa nhau ra tòa. Quyền lợi nuôi con thường thuộc về người vợ, còn người chồng có nghĩa vụ chu cấp tiền nuôi dưỡng hằng tháng và được quyền thăm nom. Tuy nhiên, đôi khi những bất đồng của cha mẹ không được hàn gắn thì tất yếu quyền lợi của con cái sẽ bị đe dọa. Lúc ấy cha hoặc mẹ có thể thay đổi quyền nuôi con?

Khi “cơm không lành canh không ngọt”

Đã gần 10 năm nay, người cha tội nghiệp ấy vẫn lặng lẽ gõ cửa nhiều nơi để xin được nuôi con. Tên ông là Nguyễn Văn Đối (ngụ ở ấp Tây Bắc, xã Tân Hoa, Tân Thạnh, Long An). Ông Đối và cô N.T.H.L đăng ký kết hôn vào tháng 5/1990. Chung sống với nhau hạnh phúc khoảng hơn 1 năm thì xảy ra lục đục. Sau nhiều lần hòa giải bất thành, ngày 28/11/1995, Tòa án nhân dân (TAND) huyện Tân Thạnh tuyên án thuận tình cho hai người ly hôn và giao hai con Nguyễn Tường Vi (5 tuổi) và Nguyễn Phong Vũ (3 tuổi) cho cô L. nuôi. Ông Đối có nghĩa vụ trợ cấp khó khăn một lần cho cô L. 2 triệu đồng và đóng góp phí tổn nuôi hai con chung 200 ngàn đồng/tháng cho đến lúc trưởng thành.

Tại phiên tòa phúc thẩm, ông Nguyễn Văn Đối trình bày nguyện vọng xin nuôi hai con, không yêu cầu vợ cũ phải cấp dưỡng bởi cô L. không đủ điều kiện để trợ cấp. Tuy nhiên, những đề nghị của ông Đối bị bác bỏ. Ông Đối cho biết: Sau ngày bản án phúc thẩm của TAND tỉnh Long An có hiệu lực pháp luật, cô L. bỏ nhà ra đi, mặc cho hai đứa con “không nơi nương tựa, phải sống tạm ở nhà bà ngoại nghèo nên ốm đau liên miên. Con là dòng máu là núm ruột của tôi, làm cha, tôi không thể khoanh tay ngồi nhìn. Ngày 11/7/1996, tôi đem cháu Vy về nhà để trị bệnh thì bị Công an huyện và Đội Thi hành án (THA) huyện Tân Thạnh cho rằng tôi vi phạm pháp luật. Họ buộc tôi phải đem nộp 1 triệu đồng mới được nhận lại con. Trước tình cảnh cháu bị bệnh như thế, tôi phải chạy đôn chạy đáo kiếm tiền để đóng nhưng rồi đâu vẫn hoàn đấy” - ông Đối tâm sự.

Ngày 18/11/2000, ông Đối được ông Đỗ Hữu Lâm - Phó chủ tịch UBND tỉnh Long An tiếp và hứa sẽ giao cho các cơ quan xem xét giải quyết nguyện vọng xin nuôi con của ông. Trong lúc đang chờ đợi kết quả thì ngày 14/6/2002, Đội THA huyện Tân Thạnh tiến hành cưỡng chế vì ông Đối chưa đóng tiền theo án đã tuyên khi ông Đối đi vắng. Ông Đối bức xúc: "Dù nghèo khổ, cơ cực cỡ nào tôi cũng quyết chí nuôi 2 con ăn học nên người để trở thành công dân tốt cho xã hội. Vì sao nguyện vọng xin thay đổi quyền nuôi con chính đáng của một người cha như tôi lại không được chấp nhận. Tôi phải làm gì bây giờ?".

Sau khi ly hôn, anh Nguyễn Thế Vinh thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng góp phí tổn nuôi con nhưng chị L. và gia đình liên tục ngăn cản không cho thăm nom. Vào ngày 4/6/2001, chị L. đã làm cam kết tại Đội THA Q.Tân Bình cho anh Vinh dẫn con đi chơi từ 12 giờ trưa đến 17 giờ chiều chủ nhật, nhưng không thực hiện. Sau khi TAND Q.Tân Bình hòa giải lần thứ nhất thì chị L. có cho anh Vinh đón con về nhà ngày chủ nhật nhưng tiếp tục gây khó dễ như để anh phải chờ lâu hoặc dùng lời lẽ nặng nề với anh. Trong khi đó điều kiện kinh tế anh Vinh ổn định, có thời gian chăm sóc con. Anh Vinh làm đơn gửi TAND TP Hồ Chí Minh xin được trực tiếp nuôi cháu Nguyễn Thế Anh để chữa bệnh tim cho cháu mà không yêu cầu chị L. phải cấp dưỡng. Tại phiên tòa phúc thẩm, chị L. cho rằng vẫn thực hiện tốt việc chăm sóc cháu Anh và không đồng ý chuyển giao quyền nuôi con cho anh Vinh. Điều khá lạ là quyết định phúc thẩm số 1078/HNPT có quy định rõ: Anh Nguyễn Thế Vinh có quyền thăm nom trẻ Nguyễn Thế Anh mà không ai được ngăn cản, cũng như đón trẻ Nguyễn Thế Anh về nhà hằng tuần từ 16 giờ thứ bảy đến 19 giờ chiều chủ nhật, ngày giỗ ông bà nội, phân nửa thời gian của các ngày lễ lớn trong năm là 30/4, 1/5, 1/6, Tết Nguyên đán, Tết Dương lịch, Tết Trung thu... Tuy nhiên, chị L. vẫn cố tình không thực hiện vì lý do "anh Vinh không cắt chuyển hộ khẩu của chị và cháu Anh về nhà ông bà ngoại". Vì vậy, ngày 29/10/2003, Đội THA Q.Tân Bình lập biên bản yêu cầu chị L. phải chấp hành quyết định của tòa án, nếu không phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Nhưng rồi đâu cũng vào đấy. Mỗi lần đến đón con, anh Vinh lại bị chị L. xua đuổi: "Nếu muốn thì 11, 12 giờ khuya đến mà đón" (!).

Làm sao cho hợp tình hợp lý?

Theo điều 92 Luật Hôn nhân và gia đình (HN&GĐ): "Vợ chồng thỏa thuận với nhau về người trực tiếp nuôi con, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên sau ly hôn đối với con nếu không thỏa thuận được thì tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con". Về nguyên tắc, con dưới 3 tuổi được giao cho người mẹ trực tiếp nuôi, nếu các bên không có thỏa thuận khác. Ngoài ra, nếu đứa trẻ từ đủ 9 tuổi trở lên thì tòa án phải xem xét nguyện vọng của bản thân đứa trẻ muốn sống với ai. Tuy nhiên qua thực tế xét xử các cấp tòa án thì nguyện vọng của đứa trẻ thường ít được xem là căn cứ chủ yếu để quyết định người nuôi con, so với các căn cứ khác như nhân thân hoặc hoàn cảnh kinh tế của hai bên như đã nói ở trên.

Mặt khác, theo điều 93 Luật HN&GĐ: "Vì lợi ích của con, theo yêu cầu của một hoặc cả hai bên, tòa án có thể quyết định thay đổi người trực tiếp nuôi con. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn được thực hiện trong trường hợp người trực tiếp nuôi con không bảo đảm quyền lợi về mọi mặt của con...”. Như vậy, căn cứ vào các quy định của pháp luật, nếu có đủ chứng cớ chứng minh việc người trực tiếp nuôi con đã có hành vi cố tình cản trở việc thăm nom con, cũng như chứng minh rằng quyền lợi của đứa trẻ đã bị ảnh hưởng thì bên không nuôi con có quyền có thể nộp đơn xin thay đổi người trực tiếp nuôi con tại tòa án. Trên cơ sở chứng cứ thu thập được, Hội đồng xét xử sẽ ra quyết định cuối cùng. Tuy nhiên, trên thực tế những trường hợp ngăn cản quyền thăm nom con được lặp đi lặp lại nhiều lần là khá phổ biến. Thiết nghĩ tòa án cần nghiêm khắc hơn trong các phán quyết để các bậc cha mẹ sau ly hôn phải đặt lợi ích con cái lên hàng đầu, vượt trên những toan tính cá nhân. Và như thế, theo chúng tôi một số trường hợp như của ông Nguyễn Văn Đối, anh Nguyễn Thế Vinh rất cần được tòa xem xét lại để quyền lợi chính đáng của họ không bị thiệt thòi.

Lê Công Sơn - Nguyễn Đình Mười