Người bị oan sai sẽ được giải quyết trong 30 ngày

Một nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về bồi thường thiệt hại cho người bị oan (do người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự gây ra) đã được công bố hôm qua (8/4). Bộ trưởng Tư pháp Uông Chu Lưu và các lãnh đạo Văn phòng Quốc hội đã khẳng định, việc xác định rõ cơ quan có trách nhiệm bồi thường sẽ tạo điều kiện thuận tiện hơn cho người bị oan trong việc yêu cầu bồi thường, đồng thời không để các cơ quan đùn đẩy trách nhiệm cho nhau.

Bộ trưởng Tư pháp Uông Chu Lưu.

Theo Nghị quyết số 388/2003/NQ-UBTVQH11 ngày 17/3/2003 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trình tự giải quyết bồi thường thiệt hại cho người bị oan sai được đơn giản hóa kèm theo quy định cụ thể về thời hạn giải quyết bồi thường sẽ là nội dung có tính đột phá giúp việc bồi thường được thực hiện kịp thời và giảm phiền hà cho người oan sai.

Nghị quyết gồm 21 điều, chia thành 6 mục, quy định rõ các vấn đề cơ bản, có tính đặc thù của việc giải quyết bồi thường thiệt hại cho người bị oan do người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự gây ra. Cụ thể là quy định về: các trường hợp được bồi thường thiệt hại; nguyên tắc bồi thường thiệt hại; tiêu chí để xác định thiệt hại và mức bồi thường cho người bị oan; cơ quan có trách nhiệm bồi thường thiệt hại; trình tự giải quyết bồi thường thiệt hại cho người bị oan; kinh phí bồi thường thiệt hại...

Nghị quyết này sẽ áp dụng để giải quyết bồi thường thiệt hại đối với các trường hợp bị oan mà có bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật từ ngày 1/7/1996 của cơ quan có thẩm quyền trong họat động tố tụng hình sự xác định người đó bị oan. Ngoài ra, Nghị quyết này cũng được áp dụng để giải quyết bồi thường cho các trường hợp bị oan được xác định trước ngày 1/7/1996 nhưng đã có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại và đã được cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận trước ngày Nghị quyết này có hiệu lực nhưng chưa giải quyết hoặc đang giải quyết. Những người bị oan đã được bồi thường thiệt hại trước ngày Nghị quyết này có hiệu lực thì không áp dụng Nghị quyết này để giải quyết lại.

Bộ trưởng Tư pháp Uông Chu Lưu nhấn mạnh: Nghị quyết này được ban hành nhằm đáp ứng yêu cầu bức xúc của thực tế; nhằm khôi phục và bảo vệ có hiệu quả quyền, lợi ích hợp pháp của người bị oan, đồng thời góp phần nâng cao trách nhiệm của người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự, hạn chế tình trạng làm oan, nhưng vẫn bảo đảm tính chủ động, kiên quyết trong đấu tranh phòng chống tội phạm.

Những người thuộc các trường hợp sau đây được bồi thường thiệt hại: Người bị tạm giữ mà có quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự hủy bỏ quyết định tạm giữ vì người đó không thực hiện hành vi vi phạm pháp luật; Người bị tạm giam mà có quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự hủy bỏ quyết định tạm giam vì người đó không thực hiện hành vi phạm tội; Người đã chấp hành xong hoặc đang chấp hành hình phạt tù có thời hạn, tù chung thân, đã bị kết án tử hình mà có bản án, quyết định của Tòa án có thẩm quyền xác định người đó không thực hiện hành vi phạm tội; Người bị khởi tố, truy tố, xét xử, thi hành án ngoài các trường hợp quy định tại các điểm a, b, và c khoản 1 Điều này mà có bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định người đó không thực hiện hành vi phạm tội.

Những người thuộc các trường hợp sau đây không được bồi thường thiệt hại: Người được miễn trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật; Người bị xử lý về hình sự theo quy định của Bộ luật hình sự được Quốc hội thông qua ngày 27 tháng 6 năm 1985 đã được sửa đổi, bổ sung theo các luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự được Quốc hội thông qua ngày 28/12/1989, ngày 12/8/ 1991, ngày 22/12/1992 và ngày 10/5/1997, nhưng nay theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 1999 thì không phải chịu trách nhiệm hình sự; Những người thuộc các trường hợp quy định tại Điều 1 của Nghị quyết này mà cố ý khai báo gian dối hoặc cung cấp tài liệu, vật chứng khác sai sự thật để nhận tội thay cho người khác hoặc để che giấu tội phạm.

Cơ quan có trách nhiệm phải xin lỗi công khai người bị oan

Theo nội dung của Nghị quyết mới này, cơ quan có trách nhiệm bồi thường thiệt hại phải xin lỗi, cải chính công khai cho người bị oan bằng các hình thức: Trực tiếp xin lỗi, cải chính công khai tại nơi cư trú hoặc nơi làm việc của người bị oan có sự tham dự của đại diện chính quyền địa phương nơi người bị oan cư trú, đại diện cơ quan nơi người bị oan làm việc, đại diện của một tổ chức chính trị - xã hội mà người bị oan là thành viên; Đăng trên một tờ báo trung ương và một tờ báo địa phương trong ba số liên tiếp, trừ trường hợp người bị oan hoặc người đại diện hợp pháp của họ có yêu cầu không đăng báo.

Việc bồi thường thiệt hại do tổn thất về tinh thần trong thời gian bị tạm giữ, tạm giam, chấp hành hình phạt tù được xác định là mỗi ngày bị tạm giữ, tạm giam, chấp hành hình phạt tù được bồi thường ba ngày lương tính theo mức lương tối thiểu chung do Nhà nước quy định tại thời điểm giải quyết bồi thường.

Những người bị oan mà bị chết thì vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi, người trực tiếp nuôi dưỡng người bị oan được bồi thường chung một khoản tiền bù đắp về tinh thần là ba trăm sáu mươi tháng lương tính theo mức lương tối thiểu chung do Nhà nước quy định tại thời điểm giải quyết bồi thường.

Thiệt hại về vật chất trong trường hợp người bị oan chết được bồi thường bao gồm: Chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, chăm sóc người bị oan trước khi chết; Chi phí hợp lý cho việc mai táng; Tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị oan đang thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng.

Ngoài ra, những trường hợp sau đây cũng được quy định cụ thể: Thiệt hại về vật chất trong trường hợp người bị oan bị tổn hại về sức khỏe; Tài sản của người bị oan bị thu giữ, tạm giữ, kê biên, tịch thu phải được trả lại ngay; Cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự đã ra quyết định khởi tố bị can có trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp có quyết định đình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án vì người bị khởi tố không thực hiện hành vi phạm tội. Nghị quyết cũng có quy định cụ thể trách nhiệm của viện kiểm sát, tòa án cấp sơ thẩm, tòa án cấp phúc thẩm, tòa án nhân dân cấp tỉnh, tòa án nhân dân tối cao, cơ quan đã ra quyết định thu giữ, tạm giữ, kê biên, tịch thu tài sản, cơ quan thi hành án nếu các cơ quan này đã ra quyết định truy tố có trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

• Hồng Phúc